Οι Ρώσοι στο ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ (DEDEAGATCH)

ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1877-1878

(RUSSO-TURKISH WAR 1877-1878)

Η αποτυχία της διάσκεψης της Κωνσταντινούπολης τον Δεκέμβριο του 1876 και η άρνηση της Πύλης να αποδεχθεί τη διακήρυξη στην οποία κατέληξαν οι μεγάλες δυνάμεις που συμμετείχαν στη διάσκεψη, δηλαδή την αυτονομία της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, την αυτονομία της Βουλγαρίας βορείως του Αίμου και μεταρρυθμίσεις για τους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας καθώς και μαζί οι τουρκικές βιαιότητες εις βάρος των βουλγάρων, έδωσαν την αφορμή στη Ρωσία να κηρύξει στις 12/24 Απριλίου 1877 τον πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η κήρυξη του πολέμου από τη Ρωσία, καθόρισε σημαντικά τις εξελίξεις στην Ευρώπη και έφερε μια ίλη λογχοφόρων της Πετρουπόλεως στην αρτισύστατη τότε πόλη μας. Η ανάμνηση μάλιστα του γεγονότος αυτού και του θανάτου 30 Ρώσων από τύφο αποτέλεσε την αφορμή να γίνει σχετική εορτή φέτος την 28η Οκτωβρίου 2011 και να εγκαινιαστεί ένα μνημείο στον περίβολο του Μητροπολιτικού Ναού του Αγ. Νικολάου.

«Εικόνα 1: Ρωσοι επιτίθενται σε Τουρκους στο Πλέβεν.»

Ο πόλεμος ξεκίνησε στην περιοχή της Πλέβνα (σημερινό Πλέβεν στη βόρεια Βουλγαρία), η οποία αποτελούσε το κλειδί για την είσοδο του ρωσικού στρατού στο νότιο μέρος της Βαλκανικής χερσονήσου. Το ρωσικό στρατό διοικούσε ο μέγας δούκας Νικόλαος, αδερφός του τσάρου Αλέξανδρου Β΄.

Η αντίσταση του Οθωμανικού στρατού, στον οποίο είχαν προστεθεί βασιβοζούκοι, Κιρκάσιοι, Ζειβέκοι και οπλισμένοι μουσουλμάνοι χωρικοί, δεν ήταν αρκετή για να ανακόψει τη κάθοδο των Ρώσων. Ο πόλεμος ήταν καταστρεπτικός για όλες τις πλευρές. Ο Κωνσταντίνος Λουρεντζής στο βιβλίο του, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΡΩΣΣΟ - ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ», που εξέδωσε το 1890 μας λέει ότι

«εάν οι τούρκοι εισήρχοντο εν τινι χριστιανικώ χωρίω, πάραυτα επυρπόλουν αυτό, αι γυναίκες και τα παιδία εφονεύοντο, εν συντόμω δε η σφαγή ήνε εντελής. Ωσαύτως εάν οι χριστιανοί εύρισκον τουρκικόν τι χωρίον εις απόστασιν τινά της μεγάλης οδού η αυτή τύχη επεφυλάσσετο αυτώ χάριν αντεκδικήσεως.»

Το μικρό Δεδεαγατς ήδη από τους πρώτους μήνες του πολέμου λόγω του λιμανιού και του σιδηροδρόμου υποδέχεται τουρκικά στρατεύματα, που προωθούνται στο μέτωπο. Το πρωινό μάλιστα της 19ης Ιουλίου 1877 με έκπληξη είδαν οι λιγοστοί κάτοικοι της πόλης να έχουν συγκεντρωθεί τα πρώτα ατμόπλοια έξω από το μικρό λιμάνι, τα οποία μετέφεραν την μεραρχία του Σουλευμάν πασά (Suleiman Pasha), που επιβιβάστηκε στο Αντίβαρι (σημερινό Antìvari στο Μαυροβούνιο) και ήρθε να ενισχύσει την άμυνα της Αδριανούπολης. Διαβάζουμε σε άρθρο του Νεολόγου της 16/28 Ιουλίου

«Ο Σουλευμάν πασσάς, …, αφίκετο την Παρασκευήν εις Δεδεαγάτς μετά πάντων των υπ’αυτόν στρατευμάτων. Αμέσως ήρξατο η αποβίβασις των στρατευμάτων και πολεμικού υλικού από των πλοίων και η δια του σιδηροδρόμου μεταφορά αυτών εις Αδριανούπολιν».

«Εικόνα 2: Νίκη Ρώσων στα χιονισμένα βουνά της Θράκης.»

Το κατόρθωμα του Σουλευμάν πασά δεν κατόρθωσε να αναχαιτίσει την προέλαση των ρώσων με αποτέλεσμα έξι μήνες αργότερα, στις 10 Ιανουαρίου 1878, ο στρατηγός Σκόβελεφ (Mikhail Dmitrievich Skobelev) με το επιτελείο του να εισέρχεται στην Αδριανούπολη. Την προηγουμένη, όπως πληροφορούμαστε από Νεολόγο της 10-1-1878, αποχώρησε με κατεύθυνση προς το Δεδεαγατς ο πολιτικός Διοικητής της Αδριανούπολης:

«Η τελευταία αμαξοστοιχία, η προς το Δεδε αγάτς, φέρουσα τον πολιτικόν διοικητήν Δζεμίλ πασσάν και τα αρχεία, απήλθεν εξ Αδριανουπόλεως τη 1ωρ. της πρωίας» 

Η προέλαση των Ρώσων προκάλεσε μεγάλο κύμα μουσουλμάνων προσφύγων, ιδίως της Βουλγαρίας, που εγκατέλειπαν τις εστίες τους στη Θράκη και κατευθύνονταν στην Κωνσταντινούπολη. Το Δεδεαγατς δέχθηκε χιλιάδες τέτοιους πρόσφυγες λόγω του λιμανιού του:

«Χθές κατέπλευσεν έκτακτον αυστριακόν εκ Τεργέστης, η «Καλυψώ» προσεγγίσαν κατά διαταγήν της κυβερνήσεως είς Δεδέαγατς και παραλαβόν υπέρ τους δισχιλίους πρόσφυγας.» (Νεολόγος 18-1-1878). 

«Το σήμερον καταπλεύσαν γαλλικόν ατμόπλοιον της εταιρίας «Φραισσινέ» προσεγγίσαν εκ Θεσσαλονίκην, είς Δεδεαγατς και είς Καλλίπολιν, εκόμισε περί τους 1300 πρόσφυγες, τους πάντες σχεδόν μουσουλμάνους εκ Δεδέαγατς. Εκ Θεσσαλονίκης ολίγιστοι επέβησαν του ατμοπλοίου, εκ δε Καλλιπόλεως μόνον η οικογένεια του εκεί πράκτορος της εταιρίας, καθόσον το ατμόπλοιον πλήρες ον δεν ηδύνατο να παραλάβη άλλους. Υπήρχον εν τούτοις πλείστοι όσοι έτοιμοι προς αναχώρησιν. Εκ του ατμοπλοίου εφαίνοντο μακράν επί των υψωμάτων πλήθος φυγάδων «Κιρκασίων» ως υπετέθη, κατερχομένων προς Καλλίπολιν. Πλείστοι πρόσφυγες αφίκοντο σήμερον το πρωί δια του σιδηροδρόμου είς Σιρκετζι ισκελεσί. (Κωνσταντινούπολη)» (Νεολόγος 23-1-1878).

«Εικόνα 3: Οθωμανοι προσφυγες στο ρωσοτουρκικό πόλεμο.»

Χαρακτηριστικό ήταν το τηλεγράφημα του Έλληνα υποπροξένου από το Δεδέαγατς ότι συνεχώς έφταναν βαγόνια γεμάτα από πρόσφυγες και Κιρκάσιους και υπήρχε φόβος να διασαλευτεί η τάξη. Ως τις 11 Ιανουαρίου του 1878 στην Κωνσταντινούπολη είχαν συγκεντρωθεί 100 χιλιάδες πρόσφυγες, τρομοκρατημένοι από τους Ρώσους που πλησίαζαν, ενώ σ' όλη τη Θράκη επικρατούσε χάος, όπως ανέφερε στην έκθεσή του (16-01-1878) ο Έλληνας Υποπρόξενος στο Δεδέαγατς. Καθώς η προέλαση του Ρωσικού στρατού συνεχιζόταν οι τούρκοι πανικόβλητοι ζήτησαν ανακωχή, η οποία υπογράφτηκε στην Αδριανούπολη την 18η/30η Ιανουαρίου 1878. Η ανακοίνωση όμως της ανακωχής άργησε να φτάσει σε όλες τις ρωσικές μονάδες. Ο Κωνσταντίνος Λουρεντζης στο πιο πάνω βιβλίο του γράφει:

«Εν τοσούτω επειδή η ανακωχή δια την συνομολόγησιν της οποίας προ δεκαπενθημερίας διεπραγματεύοντο δεν είχεν εισέτι υπογραφή, ο μέγας δούξ Νικόλαος διέταξε τον Σκόβελεφ να εξακολουθήση την επί τα πρόσω πορείαν αυτού. Επομένως ο μεν Στρουκώφ μετά των ιππέων αυτού διηυθύνετο προς την Κωνσταντινούπολι δια της διπλής οδού των Σαράντα Εκκλησιών και του Λουλέ Βουργάς, η δε 2α μεραρχία του ιππικού της φρουράς στηριζομένη υπό μιάς φάλαγγος πεζικού και διοικουμένου υπό του στρατηγού Σνιτνικώφ απεστάλη προς την διεύθυνσιν της Καλλιπόλεως δια των οδών του Διδυμοτείχου και του Ουζούν - κιοπρού. Τη 14/26 Ιανουαρίου του Σνιτνικώφ καταλαβόντος αμφοτέρας τας πόλεις οι κάτοικοι τούτων μωαμεθανοι τε και χριστιανοί παρουσιάζοντο προ των ρώσσων οίτινες απελευθέρουν αυτούς των κιρκασίων προσφέροντες αυτοίς, ως έδει, τον άρτον και το άλας. Εις Ουζούν - Κιοπρού περιήλθεν εις την κατοχήν αυτών απέραντος αποθήκη ζωοτροφιών και διπυρίτου.»

Στην επίθεση αυτή οι Ρώσσοι επιτελικοί αμέσως κατάλαβαν τη σπουδαιότητα της κατάληψης του Δεδεαγατς.

«Ενώ ο συνταγματάρχης Κουτεινκώφ μετέβαινεν εις την τελευταίαν ταύτην θέσιν(μεταξύ Βααβά - Εσκή και Λουλέ Βουργάς), ίλη τις των λογχοφόρων της Πετρουπόλεως διοικουμένη υπό του λοχαγού Σβέτ απεστάλη εις τον σταθμόν του Παύλου (Πυθίου) κείμενον μεταξύ Λουλέ - Βουργάς και Βουργάς - Κουλεμά ένθα υπήρχε διακλάδωσις τις του σιδηροδρόμου διευθυνομένη δια Διδυμοτείχου και Δεδέ Αγάτς εις το Αιγαίον. Η ίλη αύτη 75 χιλιόμετρα διανύσασα και καταλαβούσα τον σταθμόν του Παύλου τότε μόνον ηνώθη μετά του συντάγματος οπόταν έμαθον ότι το Λουλέ - Βουργάς περιήλθεν εντελώς εις την εξουσίαν αυτού. Αι δυο αύται εκστρατείαι εντελώς επιτυχούσαι τα μέγιστα ωφέλησαν σύμπαντα τον ρωσσικόν στρατόν διότι ένεκα της κατοχής του Παύλου και του Λουλέ - Βουργάς ούτος έταμεν ολοσχερώς την διακλάδωσιν του Διδυμοτείχου - Δεδέ-Αγάτς καθ ην εποχήν ευρίσκοντο εν τω τελευταίω τούτω σταθμώ 200 σιδηροδρομικαί άμαξαι και 5 ατμάμαξαι αίτινες θα επετάχυνον την μεταφοράν των στρατευμάτων του πυροβολικού, των ζωοτροφιών και πολεμοφοδίων εις τα τελευταία σημεία της επί τα πρόσω πορείας αυτού.»

«Εικόνα 4: Dedeagatch 1887 W. Cohran.»

Έτσι λοιπόν ένα τμήμα του Ρωσικού στρατού που ακολούθησε νοτιοδυτική πορεία έφτασε στο Δεδεαγάτς, το οποίο απελευθέρωσε την 23η Ιανουαρίου 1878 (παλιό ημερολόγιο). Διαβάζουμε σχετικά σε εφημερίδες της εποχής:

«Νεωτέρων ειδήσεων περί της ανακωχής και της ειρήνης στερούμεθα. Φαίνεται όμως ότι ή δεν εστάλησαν έτι οριστικαί διαταγαί είς πάντα τα ρωσσικά στρατηγεία περί αναστολής των εχθροπραξιών, ή ότι άλλως καθορίζεται εν τη ανακωχή εκτός των ήδη κατεχομένων ή κατοχή και άλλων τινών μερών υπό των ρωσσικών στρατευμάτων. Ούτω φερ΄ ειπείν, οι Ρώσσοι ουδόλως ανέστειλαν την προς το Δεδεαγάτς προέλασιν, τουναντίων δε συντόνως αυτήν εξακολουθήσαντες κατέλαβον χθές την 2 ½ ώραν μ.μ. τον ειρημένον λιμένα. Λέγεται δε προς τούτοις ότι θέλουσι καταλάβει και την Τσατάλδζαν και τα πέριξ.» (Νεολόγος 24/5-2-1878). 

«Εκτός της εμφανίσεως των Ρώσσων εις Ορμανλή, έτερον απόσπασμα κατέλαβε την Σηλυβρίαν αφού προσεκάλεσε τον Χεδαχέτ πασσάν να κενώση την πόλιν. Ωσαύτως οι Ρώσσοι, επλησίασαν την παραλίαν εις τα πέριξ της Καλλιπόλεως, όπου και συνέστησαν διαφόρους σταθμούς προς διατήρησιν της ησυχίας και τάξεως, ενώ έτερον απόσπασμα εκ Διδυμοτείχου κατερχόμενον μετέβη εις Δεδέ Αγάτς και κατέσχε 140 αμάξας σιδηροδρομικάς και τρεις ατμαμάξας.» (Βυζαντίς 27-1-1878)

«Η κατάληψις του Δεδεαγάτς εγένετο, φαίνεται, επί τω κυρίω σκοπώ του να καταλάβωσιν εν τω κεντρικώ εκείνω σταθμώ το εκεί συσσωρευθέν υλικόν της εταιρίας συμποσούμενον, ως λέγεται, εις πλείους των 140 σιδηροδρομικών αμαξών μετά πολλών ατμαμαξών. Το υλικόν τούτο τα μέγιστα διευκολύνει τας συγκοινωνίας και τας επισιτίσεις των Ρώσσων. Φαίνεται δε ότι εκείθεν εποιήσαντο προελάσεις τινάς, προς τον κόλπον του Σάρου, όπου λέγεται ότι κατέλαβον παράλια τινα σημεία.» (Νεολόγος 25/6-2-1878)

Μάλιστα γύρω από το Δεδεαγατς οι Ρώσοι κατέλαβαν και πλούσια λεία που είχαν εγκαταλείψει Κιρκάσιοι από τις λεηλασίες τους στα χριστιανικά χωριά.

«Καθά πληροφορούμεθα, οι Ρώσσοι κατέλαβον εν τοις πέριξ του Δεδεαγατς 4.000 αμάξας Κιρκασίων περιεχούσας λείας διαφόρους εκ διαρπαγών και λοιπών περιουσιακών κατορθωμάτων προερχομένας,υποτιθεμένας δε ότι προέρχονται εκ των περί την Βιζύην χωρίων. Αι άμαξαι αύται διατελούσι νύν υπό την κατοχήν των Ρώσσων».(Νεολόγος 28/10-2-1878).

«Εικόνα 5: Το Δεδεαγατς στο τέλος του 20ου αιώνα.»

Πως όμως ήταν η πόλη μας όταν την αντίκρισαν οι Ρώσοι: Στο γαλλικό ταξιδιωτικό οδηγό «Itineraire descriptif, historique et archeologique de l'Orient, / par le Dr Emile Isambert», που εκδόθηκε τα χρόνια 1873 - 1883 αναφέρεται στη διαδρομή από Αδριανούπολη προς το Αιγαίο πέλαγος η αρτισύστατος τότε πολίχνη του Δεδεαγατς, δημιούργημα του σιδηροδρόμου:

«Άλλοι σταθμοί σε αυτή τη γραμμή είναι νέα χωριά, εκτός από το Feredjik ή Vira, η αρχαία Dyma. Η γραμμή ακολουθεί αρκετά κοντά τον ποταμό, που μπορεί να την απειλήσει με τις υπερχειλίσεις του, και έχει επίσης εγκατασταθεί με σταθερότητα από τους Γάλλους μηχανικούς που την έφτιαξαν. Πλησιάζοντας στη θάλασσα, αλλά και μακριά από τις εκβολές του ποταμού, κλίνει προς τα δυτικά. Περνώντας από κοντά από την τοποθεσία της αρχαίας Trajanopolis καταλήγει, μετά από μια πορεία από 149 χιλιόμετρα, στο Dedeagh. Αυτή η τοποθεσία, πριν εντελώς άγνωστη και σχεδόν έρημη, βρίσκεται μεταξύ Αίνου και MACRI. Θα δούμε τώρα μερικά σπίτια, και μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την αρχή του σχηματισμού της πόλης που θα πρέπει να λάβει μια γρήγορη ανάπτυξη, γιατί είναι προορισμένη να γίνει η εξαγωγική αποθήκη όλων των γεωργικών προϊόντων της κοιλάδας του Έβρου. Δεν είναι γνωστοί, ωστόσο, οι λόγοι γιατί προτιμήθηκε αυτή η έρημη παραλία από την αρχαία πόλη της Αίνου, της οποίας θα μπορούσαν να επεκτείνουν εύκολα το λιμάνι. Είναι αμφίβολο ότι είναι ακόμα πιο ασφαλής (η νέα τοποθεσία) από ό, τι το παλιό κέντρο του πληθυσμού, η αύξηση όμως του πληθυσμού θα βελτιώσει τις συνθήκες υγιεινής. Παρ 'όλα αυτά, η κατασκευή του Dedeagh περιλαμβάνει μια προβλήτα, που χτίστηκε για τη σιδηροδρομική υπηρεσία, η οποία επιτρέπει να εκφορτώνουν τα υλικά κατασκευής και λειτουργίας του σιδηροδρόμου, εμπορικά καταστήματα, το σπίτι του διευθυντή, το κτίριο του σταθμού, σε φάση ολοκλήρωσης, λίγα σπίτια και πληθυσμό που αποτελείται από εργαζομένους που σύντομα θα μπορεί να αντικατασταθεί από τους ναυτικούς και τους εμπόρους.»

Σε άλλο γαλλικό οδηγό στατιστικό και εθνογραφικό για τους Έλληνες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που εκδόθηκε τη χρονιά που ήρθαν στην πόλη μας οι Ρώσοι, ενώ γίνεται αναφορά για τη Μαρώνεια, τη Μάκρη, τις Φέρες και την Αίνο δεν περιλαμβάνεται το Δεδεαγατς παρά μόνο στην περιγραφή της Αίνου γίνεται η εξής μνεία:

«Από την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανούπολης - Δεδεαγατς, η Αίνος έχει χάσει μεγάλο μέρος της οικονομικής της δραστηριότητας, και οι κάτοικοι της δεν συνεχίζουν να κάνουν θυσίες για τη διατήρηση ενός νοσοκομείου και 5 σχολών.» (LES GRECS DE L’EMPIRE OTTOMAN ETUDE STATISTIQUE ET ETHNOGRAPHIQUE. A. SYNVET-CONSTANINOPLE 1878)

«Εικόνα 6: Το Δεδεαγατς, απόληξη της γραμμής Ανατολικών σιδηροδρόμων σε χαρτη του Bianconi 1885.»

Άλλη μια περιγραφή της πόλης συναντούμε στην έκθεση του Ν. Γεννάδη, Προξένου Αδριανούπολης, στις 17-08-1877, όπου αναφέρεται ότι:

«Το Δεδέαγατς, που είναι και κεφαλή του σιδηροδρόμου, όλως αλίμενον μέρος, είναι αρτισύστατος εμπορική κωμόπολις. Εν αυτή ουδέ οχύρωμα τι, ουδέ στρατιωτική φρουρά υπάρχει. Από Δεδέαγατς εις Αδριανούπολιν φθάνει τις διά του σιδηροδρόμου, διανύοντος 24 χιλιόμετρα ανά πάσαν ώραν, εις 7 ώρας. Υπάρχουσι δ' εν τη γραμμή ταύτη οι εξής σταθμοί: Φερρών, Μπιτικλί (Τυχερό), Σουφλί, Διδυμοτείχου, Κούλελι - Μπουργάζ (Πύθιο), Ουρλί (Θούριο) και Αδριανουπόλεως. Πεζή δε πορεία από Δεδέαγατς εις Αδριανούπολιν εστί 35 ωρών...».

«Εικόνα 7: Χάρτης των επιχείρησεων προς Κωνσταντινούπολη.»

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι παρά τη στρατηγική του σημασία λόγω του σιδηροδρόμου και του λιμανιού του, το Δεδεαγατς, όταν το κατέλαβαν οι Ρώσοι, δεν ήταν παρά ένα μικρό χωριό, στο οποίο δεν είχε ακόμα μεταφερθεί η έδρα του μουτεσαριφλίκιου, ούτε ή έδρα του μητροπολίτη Αίνου. Όσο μικρό και αν ήταν κυριαρχούσε όμως το ελληνικό στοιχείο, καθόσον σύμφωνα με τον δάσκαλο από την Αίνο Νικ. Χατζόπουλο είχε λιθόκτιστην Δημοτικήν Σχολήν. Ο θρύλος λέει ότι ο πολιτικός διοικητής που διορίστηκε από τους Ρώσους Ιωάννης Φιμερέλλης, ζήτησε από αυτούς την σύνταξη του πρώτου ρυμοτομικού σχεδίου της. Πρόκειται για μια ατεκμηρίωτη πληροφορία που σκοντάφτει στην κοινή λογική. Οι Ρώσοι ήρθαν προσωρινά ως κατακτητές αλλά και αν ακόμα είχαν βλέψεις να μείνουν μόνιμα, το διάστημα που παρέμειναν εδώ μεσούντος του πολέμου και της γενικότερης αναστάτωσης σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο δεν υπήρχε προφανώς η ανάγκη σχεδίασης ρυμοτομικού σχεδίου λόγω αύξησης του πληθυσμού και ανέγερσης κτισμάτων για την στέγαση του κόσμου ούτε φυσικά θα ανθούσε το εμπόριο την ταραγμένη εκείνη εποχή. Η Αδριανούπολη και η επαρχία της από την οποία και προς την οποία γινόταν εξαγωγή των προϊόντων της αλλά και εισαγωγή από το εξωτερικό προϊόντων αντίστοιχα ήταν υπό Ρωσική κατοχή, οι συγκοινωνίες είχαν παραλύσει, το μόνο εμπόριο που διεξαγόταν ήταν για τη σίτιση των στρατευμάτων, άμεσο ήταν το πρόβλημα των προσφύγων, τα στρατεύματα σε επιφυλακή για τυχόν επανάληψη των εχθροπραξιών και οι ξένες αγορές διέκειντο δυσμενώς απέναντι στη Ρωσία. Τέλος όταν επανήλθαν οι τούρκοι για ποιο λόγο να θέλουν να κρατήσουν το σχέδιο ρυμοτομίας των πρώην εχθρών τους; Πιο πιθανή μου φαίνεται εξήγηση ότι η επέκταση του αρχικού σχεδίου που είχε γίνει από την εταιρεία ανατολικών σιδηροδρόμων να έγινε πάλι από την ίδια και πάντως από την Οθωμανική κυβέρνηση, πολύ μετά την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων.

«Εικόνα 8: Κάτοψη Δεδέαγατς του 1878.»

Εντωμεταξύ η προέλαση των ρώσων συνεχιζόταν προς την Κωνσταντινούπολη γεγονός που ανησύχησε τη διεθνή γνώμη και τον ξένο τύπο της εποχής. Έτσι διαβάζουμε

«Αναφορές από την Κων/πολη λένε ότι ο Suleiman Pasha έφερε πάνω από 30.000 άντρες, ύστερα από απίστευτες ταλαιπωρίες ανάμεσα στα χιονισμένα βουνά της Θράκης. Μια πηγή από την Κων/πολη λέει ότι αναφέρθηκε σήμερα το πρωί εδώ ότι ο κυβερνήτης της Καλλίπολης εγκατέλειψε την πόλη... Άλλη πηγή από την Κων/πολη στο Reuter’s λέει ότι οι Ρώσοι έχουν φτάσει στην Κεσάνη και αναμένονται να φτάσουν στα περίχωρα της Καλλίπολης το Σάββατο. Λονδίνο 24 Πηγή του Reuter’s από την Κων/πολη αναφέρει ότι ο στόλος που κυβερνάται από τον Manthorpe Bey έχει αναχωρήσει για την Καβάλα να παραλάβει τα στρατεύματα του Suleiman Pasha. Ο μισός στρατός θα μεταφερθεί στην Καλλίπολη και ο άλλος μισός στην Κων/πολη.» (The N.Y. Times 24-1-1878)

Στο Δεδέαγατς οι Ρώσοι διόρισαν αρχιγραμματέα των τελωνείων τον Νικόλαο Βαφειάδη, ο οποίος συνέτασσε τα τελωνειακά έγγραφα των πλοίων στα ελληνικά και τα σφράγιζε με μια σφραγίδα που έγραφε «Άγιος Νικόλαος»:

«Τα εκ Δεδέ αγάτς απαίροντα πλοία λαμβάνουσι τα τελωνειακά αυτών έγγραφα ελληνιστί συντεταγμένα, και τούτω διότι, ως φαίνεται, τελώνην διώρισαν ένα των εκεί ομογενών, η δε σφραγίς δια της οποίας επικυρούνται ταύτα φέρει τας λέξεις ελληνιστί Άγιος Νικόλαος. Αρχιγραμματέα του εν Δεδέ αγάτς τελωνείου διώρισαν τον εκεί διατρίβοντα κ. Νικόλαον Σ. Βαφειάδην.» (Νεολόγος 8/20-2-1878)

Ο διορισμός τελώνη δείχνει ότι είχε αρχίσει να φαίνεται κάποια εμπορική κίνηση κυρίως για τον επισιτισμό των στρατευμάτων κατοχής, ενόσω καθυστερούσαν οι διαπραγματεύσεις για το μοίρασμα των βαλκανίων στα διπλωματικά σαλόνια. Αυτό καταδεικνύεται και από άρθρο του Νεολόγου στις 26/7-2-1878:

«Το αυτό ατμόπλοιον (της εταιρίας Φραισινέ) αναπλέον προς τα ενταύθα, προσήγγισαν εις Δεδεαγάτς, εκεί ώρθη ολίγον απωτέρω λευκή σημαία, εξήλθεν δε δια λέμβου ο πλοίαρχος εις την ξηράν και επεθεώρησε τα ναυτιλιακά αυτού έγγραφα υπό των ρωσσικών αρχών, αίτινες επεκύρωσαν εν τη θέσει του λιμενάρχου τον τέως τοιούτον. Εκ Δεδέ αγάτς το γαλλικόν ατμόπλοιον παρέλαβε δι’ενταύθα φορτίον 600 τόννων, ως και τινας επιβάτας, και επειδή οι Ρώσσοι έλυσαν την υφισταμένην απαγόρευσιν εις την μεταφοράν σιτηρών και ή τινός άλλου, και άλλα πλοία περιλαμβάνουσιν εκ Δεδέ αγάτς φορτία, αφήκε δε εκεί εν ατμόπλοιον και δύο ιστιοφόρα φορτόνοντα. Εκ Δεδέ αγάτς 40 ρώσσοι στρατιώται και δυο αξιωματικοί επέβησαν πλοίου και διηυθύνθησαν εις Αίνον.»

Υπό την πίεση της Μεγάλης Βρετανίας, η Ρωσία αποδέχθηκε μεν την ανακωχή που προσέφερε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στις 30 Ιανουαρίου 1878, αλλά συνέχισε να κινείται, όπως αναφέραμε, προς την Κωνσταντινούπολη. Οι Βρετανοί έστειλαν στόλο από πολεμικά πλοία για να αποτρέψει τη Ρωσία από την είσοδο στην πόλη, έτσι οι ρωσικές δυνάμεις σταμάτησαν τελικά στον Άγιο Στέφανο, προάστιο έξω από την Κωνσταντινούπολη. Εκεί υπογράφηκε η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου στις 19 Φεβρουαρίου / 3 Μαρτίου 1878, με την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Ρουμανίας, της Σερβίας, του Μαυροβουνίου, και την αυτονομία της Βουλγαρίας.

Στο Δεδέαγατς, στις 6 Μαρτίου 1878 κάποιοι κάτοικοι με επιστολή τους προς τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών επαίνεσαν ένθερμα τις ενέργειες του Έλληνα πρόξενου στην πόλη, Καραγιαννόπουλου. Η ιστορική αυτή επιστολή, ενδεικτική του κλίματος που επικρατούσε στην πόλη μας, όπως διασώθηκε στο Αρχείο του Υπουργείου των Εξωτερικών και ανέσυρε στην επιφάνεια ο Παντελής Αθανασιάδης εκθέτοντας την στο πολύ αξιόλογο blog του, έχει ως εξής:

«Κύριε υπουργέ,

Οι ευσεβάστως υποφαινόμενοι υπήκοοι της Α. Μεγαλειότητος, έχοντες υπ’ όψιν ότι καλοί υπάλληλοι δια καλής μορφούνται αμοιβής μάλιστα ηθικής, παρακαλούμεν Υμάς, όπως επιτρέψη ημίν, εξιστόρησιν εν βραχεί τα της πολιτείας του ενταύθα Υποπροξένου κ. Καραγιαννοπούλου, να συστήσωμεν εις την εθνικήν μέριμναν της Κυβερνήσεως τον Έλληνα τούτον υπάλληλον.Ελθών ενταύθα ο κ. Καραγιαννόπουλος κατά τον παρελθόντα Μάιον εύρε λίαν προβληματικήν την δημόσιον ασφάλειαν της πόλεως συνεπεία των εν αυτή ως εν πάση νεοσυστάτω πόλει, συσσωρευμένων πλείστων πάσης ποιότητος ατόμων. Ενζήλως επελήφθη του ζητήματος τούτου, αποκαταστήσας πραγματικήν την ασφάλειαν του τόπου, δια της βαθμιαίας απομακρύνσεως πάντων των αέργων και ταραξιών Ελλήνων, εφ’ ώ και εδέχθη τας ευχαριστίας των κατοίκων και των συναδέλφων αυτού.Ως βεβαίως γνωρίζετε, η Θράκη και ιδίως τα περί το Δεδέαγατς διαμερίσματα, αυτής, προ ετών πολλών καταμαστίζονται υπό της ληστρικής συμμορίας του περιβοήτου Βουλγάρου Πέτκου, ο οποίος ολοκλήρους κώμας και χωρία μέχρι τούδε κατέστρεψε καθόσον πλην των υπ’ αυτού ενεργηθεισών ληστοπραξιών συνέπεσεν ως εκ των συχνών αυτού επισκέψεων εις τας κώμας να ενοχοποιηθώσιν εκ των Οθωμανών πολλοί ευκατάστατοι και ευυπόληπτοι Έλληνες Χριστιανοί ως λησταποδόχοι, επί μόνω τω σκοπώ βεβαίως, όπως φορολογηθώσιν υπό των ακεραίων (;) Οθωμανικών Αρχών. Πολλάς πλουσίας οικογενείας καταστρέφωσιν επί τη αφορμή ταύτη. Και εις το ζήτημα τούτο επιτυχώς μέχρι τούδε ενήργησεν ο κ. Καραγιαννόπουλος πολλούς μεν των επί λησταποδοχή συκοφαντηθέντων υπό των Οθωμανικών ονύχων διασώσας, τινάς δε των πραγματικών λησταποδόχων καταδιώξας και εν γένει ενεργήσαντες ούτως, ώστε ήδη από τινων μηνών τουλάχιστον τα της πόλεώς μας περίχωρα εισίν απαλλαγμένα της παρουσίας του ληστάρχου τούτου. Περί πάντων τούτων δύναται να μαρτυρήσει και το εν Αδριανουπόλει Προξενείον.Η διαγωγή αύτη του κ. Καραγιαννοπούλου τοσούτον διέσωσε και εκραταίωσε το όνομα αυτού παρ’ άπασι τοις περί το Δεδέαγατς διαμερίσμασιν, ώστε ήδη από τινος χρόνου πάντες οι κάτοικοι αυτών Έλληνες και Τούρκοι και Βούλγαροι, διά πάσαν ανάγκην προς αυτόν και μόνο απευθύνονται.Ως γνωρίζετε η Θράκη άπασα και ιδίως η ημετέρα πόλις εις λίαν ακροσφαλή περιέστησαν θέσιν συνεπεία του τελευταίου πολέμου και την πολυπληθή μετανάστευσιν των διαφόρων Τουρκικών ορδών. Δεν δυνάμεθα, κύριε υπουργέ ή να ανακηρύξωμεν γεγονυία τη φωνή, ότι το Δεδέαγατς , ού η ύπαρξις ευρέθη επί ξυρού ακμής (ως μαρτυρούσιν τα εις όλον τον κόσμον διαβιβασθέντα τηλεγραφήματα, ότι το Δεδέαγατς κατεστράφη) εις μόνον τον Έλληνα υποπρόξενον οφείλει την σωτηρίαν αυτού. Καθότι ο κ. Καραγιαννόπουλος δια της προτέρας αυτού διαγωγής είχεν αποκτήσει την εμπιστοσύνην και αγάπην πάντων των Οθωμανών και των Οθωμανικών Αρχών, Καϊμακάμη, Καδή, Αστυνόμου, Φρουράρχου και αυτών μάλιστα των προεξαρχόντων Κιρκασίων. Τούτους καθ’ όλον το διάστημα των ωδίνων εφιλοξένει εν τη οικία αυτού και ούτω κατώρθου να ενεργώσιν υπό τας εμπνεύσεις αυτού. Πλην τούτου ο κ. Καραγιαννόπουλος καθ’ εκάστην εσπέραν συσσωματών περί αυτόν πολλούς των Ελλήνων εφρούρει καθ’ όλην την νύκτα ένοπλος την πόλιν. Ημέραν τινά οι Κιρκάσιοι κακά διανοηθέντες δεν ήθελον να αναχωρήσωσιν. Άμα μαθών τούτο ο κ. Καραγιαννόπουλος, πέμπει προς αυτούς φίλον τινα Κιρκάσιον, πρώην επί την δεκάτην υπάλληλον, ο οποίος νουθετήσας έπεισεν αυτούς να επιβιβασθώσιν αυθωρεί επί των αναμενόντων αυτούς δύο Αυστριακών ατμοπλοίων. Δι΄ όλων τούτων των μέσων αληθώς έσωσε την πόλιν ο κ. Καραγιαννόπουλος. Μετά την έλευσιν των Ρώσων ούτως επιτυχών επολιτεύθη, ώστε κατώρθωσε, συμπήξας εις ταυτό άπαν το ενταύθα Χριστιανικόν στοιχείον, να παραστήση αυτό ως Ελληνικόν εις τας Ρωσσικάς στρατιωτικάς αρχάς αίτινες ως εκ τούτου ηναγκάσθησαν να μορφώσωσιν ενταύθα πάντας τους κλάδους της υπηρεσίας αποκλειστικώς ελληνικούς, μ’ όλας τας εναντίας παραστάσεις και τας παρά τοις Βουλγάροις ραδιουργίας, των ενταύθα ολιγίστων Καθολικών.Πάντα ταύτα αναγκάζουσιν ημάς, κύριε υπουργέ, να αποδώσωμεν τον δίκαιον έπαινον των κ. Καραγιαννοπούλω, τιμήν φέροντι τω έθνει και τω ελληνικώ Δεδέαγατς. Ούτω ενεργούντες ελπίζομεν ότι θέλομεν εφελκύσει την επί του υπαλλήλου τούτου μέριμναν της Σεβαστής Κυβερνήσεως προς όφελος του εν τη Θράκη ψυχορραγούντος εθνισμού μας. Ευπειθέστατοι Έλληνες»

Την επιστολή υπογράφουν οι Π. Γ. Κόκκινος, Ι. Κ. Μαλιαρός, Ι. Λαμπουσιάδης, Ε. Δ. Αναγνώστου, Ι. Φιμερέλης, Δ. Αποστολίδης, Μιχαήλ Αποστολίδης, Δ. Κυριαζόπουλος, Γ. Δουζίνας, Παναγιώτης Ζερβός, Βασίλειος Κουβαράς, Κ. Φιμερέλης, Μιχαήλ Ταβακόπουλος, Αναστάσιος Φωκάς, Νικόλαος Κ. Αγγελής, Θ. Παρασχίδης, Βασίλειος Μενεγάκης, Ν. Γ. Παλαμάρης, Σπύρος Λαχανάς, Δημήτριος Σταύρου, Νικόλαος Λαγόπουλος, Δ. Κόκκινος, Δ. Παρασκευόπουλος, Α. Οικονομίδης, Γ. Νικολαϊδης, Κ. Κουμπής, Βαγγέλης Αγγεληνός και Σταύρος Καπετάνου. Ελάχιστα ακόμη ονόματα, είναι δυσανάγνωστα ή έχουν καταστραφεί στο καταταλαιπωρημένο αυτό έγγραφο.

Στην ως άνω επιστολή φαίνεται η αγωνία του Ελλήνων του Δεδεαγατς για τη δράση του βούλγαρου κομιτατζή Πέτκο (Kapitan Petko voivoda), ο οποίος είχε και την προστασία των Ρώσων. Πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες μας δίνουν και οι αναφορές του Έλληνα Υποπροξένου από το Δεδεαγατς, που ανακάλυψε επίσης ο Παντελής Αθανασιάδης:

«Κατόπιν πολλών προς το υπουργείον αφηγήσεών μου περί του εν Θράκη ληστάρχου Πέτκου έρχομαι και αύθις να υποβάλω υμίν, ότι ούτος υποθαλπόμενος πλέον φανερά παρά της Ρωσσικής Αρχής κατέστη έτι επιφοβώτερος. Την παρελθούσαν Δευτέραν δύο Βούλγαροι της συμμορίας αυτού εν πλήρει μεσημβρία εκ τινός ενταύθα καφφενείου απήγαγον Οθωμανόν τινα όν και εκρεούργησαν. Ημέρα δεν παρέρχεται να μην φονευθή παρά της συμμορίας αυτού ή άλλων Βουλγάρων πλήθος Οθωμανών. Εννοείται λοιπόν ότι οι κατά των Οθωμανών βανδαλικαί αύται πράξεις, θα επιφέρουν όταν επιστή η επικράτησις του Οθωμανικού στοιχείου την αυτοδικίαν καθ’ όλου του Χριστιανισμού. Ως εκ τούτου δια να προλάβω την κατά των Ελλήνων προβλεπομένην αντεκδίκησιν ηναγκάσθην διότι οι Οθωμανοί ευλόγως δύνανται να υποθέσωσιν ότι εις όλα ταύτα ενέχονται αμφότερα τα Διοικητικά Συμβούλια Δεδέ- Αγάτς και Μάκρης τα εξ Ελλήνων συγκεκροτημένα να παροτρύνω ταύτα να παραιτηθώσιν και συγχρόνως δια πολλών οργάνων να φθάσουν εις τα ώτα των Οθωμανών ότι τα Ελληνικά Συμβούλια ταύτα αφού δεν ηδυνήθησαν δια του ορθού λόγου να καταπείσωσιν τας Ρωσσικάς Αρχάς όπως επιφέρωσιν την εξάρθρωσιν του Πέτκου και την χειραγώγησιν των Βουλγάρων παρητήθησαν. Ακολούθως θέλω καταστήσει γνωστόν προς το Β. Υπουργείον αν εγένετο δεκτή η σημερινή παραίτησις των εν λόγω συμβουλίων ως και κατάλεπτον έκθεσιν των κακουργημάτων των Βουλγάρων αποστείλω» (αρ. πρωτ. 86/21 Μαΐου 1878 αναφορά)

και ακολούθως:

«Εις την υπ’ αριθμ. 86 και από 21 υφισταμένου ε.ε. προς το Β. Υπουργείον αποσταλείσαν έκθεσίν μου ανέφερον εν βραχεί την προς τον λήσταρχον Πέτκον εύνοιαν των Ρωσσικών Αρχών, ήτις κατέστησεν αυτόν και τους λοιπούς Βουλγάρους θηριωδέστερους και των Οθωμανών και την συνεπεία ταύτης παραίτησιν των Συμβουλίων Δεδέ- Αγάτς και Μάκρης. Ήδη εν πρώτοις αναφέρω ότι η παραίτησις των Συμβουλίων τούτων δεν εγένετο δεκτή κατ’ επίμονον άρνησιν του ενταύθα Μαγιόρ και τας δοθείσας προς αυτά προφορικάς υποσχέσεις του, ότι του λοιπού δεν θα επαναληφθώσιν τα τοιαύτα. Κατά συνέπειαν όθεν της υποσχέσεως ταύτης τα Συμβούλια εξακολουθούν ως και πριν, θεωρών πλέον περιττήν πάσαν περί Πέτκου και Βουλγάρων αφήγησιν καθόσον αρκούντως μέχρι τούδε εξέθηκα, περιορίζω την έκθεσίν μου ταύτην εις λεπτομερή των γεγονότων... (μια λέξη δυσανάγνωστη) την ψυχικήν ευγένειαν των Ρώσων αξιωματικών και τον προς το καθήκον σεβασμόν. Ημέραν τινά ο ενταύθα Β. Πράκτωρ της Αυστροουγγαρίας κύριος Σούχορ μεθ’ ενός μέλους του ενταύθα Διοικητικού Συμβουλίου κυρίου Καραπαναγιώτου, μεταβάντες τη προτροπή εμού εις την οικίαν του λοχαγού Garbatorski όπου ευρίσκετο ο Στρατιωτικός Διοικητής, ο λοχαγός Albinski και άλλοι αξιωματικοί και παραστήσαντες τω Στρατιωτικώ Διοικητή, ότι η ανασφάλεια του τόπου πολλού γε δη από του να είναι ευάρεστος, ότι ο τόπος κινδυνεύει ένεκεν της συμμορίας του Πέτκου και των λοιπών Βουλγάρων και ότι τέλος πρέπει να ληφθεί εκ μέρους αυτού η δέουσα πρόνοια, έσχον την εξής απάντησιν. Πώς δύνασθε ν’ αποδείξητε ημείς ηρώτησεν ως αξιωματικός ο Garbatorski ότι πάντα ταύτα διαπράττονται παρά του Πέτκου και λοιπών Βουλγάρων; Έπειτα τι μέλλει ημίν, είπεν άλλος αξιωματικός ο Albinski, ειλικρινέστερος τουλάχιστον, εάν φονεύωνται Οθωμανοί; Μέχρι τούδε μόνον Οθωμανοί εφονεύθησαν. Ετέραν ημέραν ο ίδιος ο κύριος Σούχορ και Καραπαναγιώτης μετά του υπολοχαγού Granmer και του λοχαγού Taksevski όστις πλέον της Ρωσσικής Γαλλικάς τινάς λέξεις ψελλίζει, είπεν αυτοίς τα ακόλουθα άτινα επεκύρωσεν ο Granmer «Maintenant notre ami Petko» (Τώρα, ο φίλος μας ο Πέτκο) ο δε λοχαγός Thuberef είπεν ότι, επειδή ο Πέτκος γνωρίζει καλώς τας τοποθεσίας των μερών τούτων εκρίθη καλόν να προσληφθή ως εμπροσθοφυλακή προς απόκρουσιν της επαναστάσεως των Οθωμανών (είχε εκδηλωθεί ήδη η εξέγερση των Πομάκων της Ροδόπης εναντίον των Βουλγάρων και των Ρώσων). Εν άλλη δεν ημέρα εξελθόντες εις περίπατον εγώ ο Σούχορ, ο Καραπαναγιώτης, μετά του Garbatorski ηκούσαμεν εις τον άνω λεγόμενον μαχαλάν, ένθα υπάρχει ως γνωστόν κατοικία των γυναικών της συμμορίας του Πέτκου, άσματα ευωχουμένων. Ο κ. Σούχορ λέγει τότε τω λοχαγώ Garbatorski, ότι υποθέτει ότι οι ψάλλοντες εισίν οι λησταί οι εν των καφφενείω συλλαβόντες τους Οθωμανούς. «τι βγαίνει από ένα Οθωμανόν, είπεν ο λοχαγός Γερμανιστί, εγώ σας βεβαιώ, ότι ουδένα Χριστιανόν θέλει κακοποιήσει». Τας αυτάς περί Ρώσσων πληροφορίας υπέβαλε και ο κ. Σούχορ προς την εν Κωνσταντινουπόλει Πρεσβείαν αυτού. Τας αυτά δεν και έτι πλείονας έλαβε παρ’ εμού και ο του Αρχιερέως Γκιουμουρτζίνης Ιερωνύμου, προς εμέ συσταθείς κ. Γκρασπερέτ, Γάλλος το γένος στρατηγός της Αμερικής, όστις κατά διαταγήν φαίνεται της κυβερνήσεώς του, περιηγείται την Θράκην συλλέγων πληροφορίας. Ο λίαν ούτος φιλέλλην, ο πολλά υπέρ του Ελληνισμού εκφρασθείς ανεχώρησε σήμερον δια Κωνσταντινούπολιν. Τοιαύτα περί Ρώσων αξιωματικών, περί δε του Πέτκου έμαθον ότι την παρελθούσαν Κυριακήν εισελθόντες οι Οθωμανοί εις το Χριστιανικόν χωρίον Πλαβού της περιφερείας Αδριανουπόλεως ήρχισε σφοδρός μετά της συμμορίας αυτού πυροβολισμός, φονευθέντων πολλών εκατέρωθεν, ο δε Πέτκος πληγωθείς κατά την παρειάν νοσηλεύεται εις Αδριανούπολιν παρά Ρώσων ιατρών». (από 27 Μαρτίου 1878 αναφορά).

«Εικόνα 9: Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.»

Οι διαπραγματεύσεις για την ειρήνη κρατούσαν πολύ, αφού από τον Άγιο Στέφανο το επίκεντρο της διεθνούς διπλωματίας μεταφέρθηκε στο Βερολίνο όπου οι μεγάλες δυνάμεις προσπαθούσαν να περιορίσουν τα κέρδη της Ρωσίας από την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Αρχικά οι Ρώσοι δεν ήθελαν να αφήσουν το Δεδεαγατς, αποκτώντας έτσι πρόσβαση στο Αιγαίο, γεγονός βέβαια που προκαλούσε την αντίδραση των Βρετανών.

«ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΟΣΠΟΡΟ Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΑΠΟ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ ΣΤΟ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

Πηγή του Reuter’s από την Κων/πολη ανακοίνωσε ότι ο Στρατηγός Todleben πρόκειται να αποσυρθεί στη γραμμή της Tchataldja, αφήνοντας μια μικρή δύναμη στον Αγιο Στέφανο. Οι Ρώσοι προτείνουν να τραβηχτούν πίσω από τη γραμμή μεταξύ Δεδεαγατς και Αδριανούπολης εφόσον ο Βρετανικός στόλος αποσυρθεί την ίδια στιγμή.» (The N.Y. Times 8-5-1878)

Η δράση του Πέτκο και άλλων βουλγάρων κομιτατζήδων και οι βιαιοπραγίες τους προς τους εναπομειναντες μουσουλμανικούς πληθυσμούς ενόχλησαν τον ξένο τύπο και ανάγκασαν τους Ρώσους να πάρουν κάποια μέτρα:

«Πληροφορίες από την Κων/πολη παρουσιάζουν ότι οι Βούλγαροι σε όλη τη Ρούμελη έχουν διαπράξει τρομερές γενοκτονίες σε Μουσουλμάνους. Ο Στρατηγός Todleben έχει διατάξει έντονα μέτρα για την τήρηση της τάξης. Τρεις Βούλγαροι που συνελήφθησαν με κόκκινα χέρια, εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες στο Δεδεαγατς.» (The N.Y. Times 9-6-1878)

Στις 12 Ιουνίου 1878 ο Καραγιαννόπουλος με την υπ’ αριθμ. 112 αναφορά του καταγγέλλει ευθέως τον Συριανό έμπορο Ιωάννη Φιμερέλη, που οι Ρώσοι τον διόρισαν πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου Δεδέαγατς, ότι υπέθαλπε

«τον λήσταρχον Πέτκον όπως κερδίση την εύνοιαν των Ρώσων και κραταιωθεί εν τη θέσει του ταύτη».

Στις 16 Ιουλίου 1878, όπως μας πληροφορεί άλλη αναφορά του Γ. Καραγιαννόπουλου με αριθμ. πρωτ. 154/22-7-1878, που ανακάλυψε ο Παντελής Αθανασιάδης στα αρχεία της Βουλής και εκθέτει στο πολύ αξιόλογο blog του, έξω από το Δουάν Ασάρ (Αισίμη - γενέτειρα του Πέτκο) που απείχε τέσσερις ώρες από το Δεδεαγατς με τα μέσα εκείνης της εποχής, σημειώθηκε ένα στυγερό έγκλημα. Δύο Βούλγαροι οπαδοί του Πέτκο, που είχαν αμνηστευθεί από τους Ρώσους, σκότωσαν δύο Έλληνες γυρολόγους, Το Θεόδωρο Γεωργίου και τον Στέργιο Βασιλείου καταγόμενους από χωριό των Ιωαννίνων. Οι άτυχοι γυρολόγοι είχαν ξεκινήσει από το Δερβένι (το σημερινό Άβαντα Έβρου) και κατευθύνονταν προς το Δουάν Ασάρ (Αισύμη). Στο δρόμο, τους συνάντησαν οι δύο Βούλγαροι και συνοδοιπορούσαν μαζί τους. Όταν έφθασαν όμως σε ένα ρέμα λίγο έξω από την Αισύμη, κατέσφαξαν τους δύο γυρολόγους, έκλεψαν τα λεφτά και τα ρούχα τους και τα πτώματα τα τεμάχισαν. Μετά πήραν και τα δύο μουλάρια των θυμάτων τους και έφυγαν.

Το καλοκαίρι εκείνο ήταν τραγικό για τους Ρώσους στην πόλη μας, καθόσον αξιωματικοί και στρατιώτες προσβλήθηκαν από την ασθένεια του τύφου και μάλιστα πέθαναν 30 από αυτούς. Οι αξιωματικοί ενταφιάστηκαν στο τμήμα της οδού Μαυρομιχάλη, μεταξύ των οδών Αίνου και Βιζβίζη (περιοχή 2ου Δημοτικού Σχολείου), όπου άφησαν και ένα μνημείο που βρίσκεται σήμερα στον αυλόγυρο του Αγ. Νικολάου, ενώ οι στρατιώτες στο στρατόπεδο έξω από την πόλη. Η τιμητική επιγραφή στη μνήμη των Ρώσων που βρέθηκε στο χώρο ταφής των αξιωματικών γράφει τα εξής:

«ΑΔΕΛΦΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ 9ου ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΤΑΡΟΙΝΓΕΡΜΑΝ ΛΑΝΣΚΙ ΤΡΙΑΝΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΠΕΣΑΝ ΧΤΥΠΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΤΥΦΟΥ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ ΤΗΝ 1ην ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1878»

«Εικόνα 10: Το Ρωσικό Προξένειο στην παραλια του Δεδέαγατς.»

Και ενώ το πένθος αλλά και ο τρόμος από τη μετάδοση του τυφοειδούς πυρετού εξακολουθούσε να πλανάται πάνω από την μικρή μας πόλη, έντονος διπλωματικός πόλεμος διεξαγόταν ανάμεσα στους προξένους του Δεδεαγατς, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακάλυψε στο αρχείο του Υπουργείου των Εξωτερικών ο Παντελής Αθανασιάδης. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1878 ο Καραγιαννόπουλος με το υπ’ αριθμ. 189 έγγραφό του ειδοποιούσε το υπουργείο των Εξωτερικών, ότι έχει στα χέρια του την εφημερίδα της Τεργέστης «Ημέρα» η οποία δημοσίευε το ακόλουθο απόσπασμα:

«Ο ανταποκριτής των «Ημερησίων Νέων» επιστέλει εκ Δεδέαγατς ότι τα περίχωρα της πόλεως εκείνης λυμαίνονται δύο ληστρικαί συμμορίαι η μια υπό τον Βούλγαρον Πέτκον και η άλλη υπό τον Έλληνα Αργέλην. Κατά τους κατοίκους τον Πέτκον υποστηρίζει αναφανδόν ο Ρώσσος στρατηγός, τους δε ετέρους ο Έλλην πρόξενος».

Επιπλέον ζητούσε άδεια για να διαψεύσει δια του Τύπου τις συκοφαντίες και ανέφερε, ότι πριν λίγα χρόνια, κάποιος άλλος Άγγλος ανταποκριτής είχε αποπειραθεί να δυσφημίσει τον Μητροπολίτη Μαρωνείας Ιερώνυμο, ότι και αυτός υπέθαλπε ληστές.

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1878 μια μεγάλη ομάδα Ελλήνων κατοίκων του Δεδέαγατς που έλεγαν ότι αντιπροσώπευαν το σύνολο των κατοίκων, πλην έξι που προτίμησαν να συνεργασθούν με τους Ρώσους για να πάρουν μεγάλες θέσεις, με επιστολή τους προς τον υπουργό Εξωτερικών Θεόδωρο Δεληγιάννη, υπερασπίσθηκαν με σθεναρότητα τον Καραγιαννόπουλο τον οποίο χαρακτήριζαν θύμα του Καθολικισμού και του Πανσλαβισμού. Στην τετρασέλιδη ενυπόγραφη επιστολή τους υποστήριζαν ότι ο Βέλτσερ Άγγλος πρόξενος υπονόμευε τον Καραγιαννόπουλο γιατί

«δεν αρέσει βέβαια εδώ, η ενταύθα ύπαρξις του Κυρίου Καραγιαννοπούλου, διότι κατέστη ο μοχλός και καλλιεργητής του Ελληνισμού».

Στις 2 Οκτωβρίου 1878 ο Καραγιαννόπουλος με αναφορά του απέρριπτε όλες τις κατηγορίες εναντίον και υπεδείκνυε ως υποκινητή της συκοφαντικής εκστρατείας τον Άγγλο πρόξενο Βέλτσερ. Αποκάλυπτε μάλιστα πως όταν επήλθε η κατάκτηση της περιοχής από τους Ρώσους, το προξενικό σώμα του Δεδέαγατς παρακλήθηκε να υποδείξει πρόσωπα ικανά για τη διακυβέρνηση του τόπου. Ο Βέλτσερ είχε την αξίωση, συμπαραστατούμενος από τους Καθολικούς προξενικούς πράκτορες της Γαλλίας και της Ιταλίας να διορισθεί πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της πόλης, ένας Καθολικός στο θρήσκευμα, στο εμπορικό γραφείο του οποίου εργάζονταν ως γραμματέας ο Βέλτσερ. Ο Καραγιαννόπουλος αντέδρασε, γιατί τον θεωρούσε ανίκανο να ασκήσει τέτοια καθήκοντα. Η υποψηφιότητά του απορρίφθηκε από τους Ρώσους και ο Βέλτσερ εξοργίσθηκε. Έκτοτε κρατούσε εχθρική στάση προς τον Καραγιαννόπουλο. Υπήρξαν όμως και άλλα περιστατικά που συντηρούσαν αυτή την εχθρότητα. Ο Θ. Δεληγιάννης με ιδιόχειρη σημείωσή του στην αναφορά, ζήτησε να ερευνηθούν οι καταγγελίες κατά του Καραγιαννόπουλου.

Στις 26 Νοεμβρίου 1878 ο Καραγιαννόπουλος, σύμφωνα με τα σωζόμενα έγγραφα στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου των Εξωτερικών, επανήλθε με νεώτερη επιστολή του θυμίζοντας ότι ζήτησε άδεια να του επιτραπεί να απαντήσει στα δημοσιεύματα των «Ημερήσιων Νέων» τα οποία θεωρούσε συκοφαντικά και δυσφημιστικά. Αντί να του παρασχεθεί κάλυψη και η άδεια να απαντήσει, είδε να καταφθάνει στο Δεδέαγατς ο πρόξενος της Αδριανούπολης Ν. Γεννάδης για να ερευνήσει την υπόθεση.

«Εικόνα 11: Το Συνέδριο του Βερολίνου το 1878.»

Τελικά αφού υπογράφηκε ιδιαίτερη συνθήκη μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τα ρωσικά στρατεύματα αποχώρησαν από την Θράκη σιδηροδρομικώς τον Μάρτιο του 1879. Μαζί τους έφυγαν και πολλοί βούλγαροι, καθ υπόδειξη των ρώσων, για να μην κακοποιηθούν από τους επανακάμπτοντας τούρκους. Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί ήταν γεμάτοι από γυναίκες, παιδιά και γέροντες, πολλοί δε είχαν μαζί τους τα σιτηρά τους ή τα ποίμνιά τους. Η μικρή μας πόλη στα πρώτα εκείνα βήματα του ιστορικού της βίου έζησε από κοντά για πρώτη φορά το δράμα του πολέμου. Οι πρώτοι εκείνοι κάτοικοι κατάλαβαν ότι ήταν αδύνατο να αποφύγουν τους πολέμους που θα ακολουθούσαν, όσο η πόλη τους βρίσκονταν στην οριογραμμή μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ:

1. Από το Δεδέαγατς στην Αλεξανδρούπολη (Η ιστορία της πόλης από το 1860 έως το 1920, μεταπτυχιακή διατριβή Τεμιρτσίδη Μαρίας,

2. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδοτική Αθηνών

3. ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ, EDOUARD DRIAULT, έκδοση ΙΣΤΟΡΗΤΗΣ

4. LES GRECS DE L’EMPIRE OTTOMAN ETUDE STATISTIQUE ET ETHNOGRAPHIQUE. A. SYNVET-CONSTANINOPLE 1878

5. Itineraire descriptif, historique et archeologique de l'Orient, / par le Dr Emile Isambert», που εκδόθηκε τα χρόνια 1873-1883

6. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΡΩΣΣΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, Κωνσταντίνος Λουρεντζης,1890

7. Αρχείο εφημερίδων The N.Y. Times, Νεολόγου Κων/πολεως, Βυζαντίς Κων/πολεως από το αρχείο της Βουλής

8. http://sitalkisking.blogspot.com του Παντελή Αθανασιάδη

9. Μεταξύ Ανατολής Και Δύσης (Αλέκα Καραδήμου - Γερολύμπου)

10. Φωτοαρχείο Γεωργίου. Π. Αλεπάκου

Η Αλεξανδρούπολη στα μαύρα χρόνια του εμφυλίου

Μια από τις μελανότερες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας της χώρας μας είναι η περίοδος του εμφυλίου πολέμου 1946-1949, τότε που η χώρα βγαίνοντας από μια τριπλή κατοχή και χωρίς να έχει επουλώσει τα τραύματα μπήκε στη δίνη μιας εμφύλιας σύρραξης που άφησε αθεράπευτες πληγές και για την οποία έχουν ευθύνη όλες οι πλευρές. Η πόλη μας ύστερα από μια σκληρή τριετή βουλγαρική κατοχή, τη δεύτερη μέσα στα τελευταία 30 χρόνια, ενεπλάκη στη δίνη του πολέμου αυτού και μάλιστα πολλές φορές δέχτηκε την επίθεση ανταρτικών ενόπλων ομάδων, αφού στο Νομό Έβρου υπήρχε έντονη παρουσία τέτοιων ομάδων, γνωστών και ως στρατός της Γκύμπραινας, από την ομώνυμη ονομασία μιας κορυφής στη Δαδιά, όπου κρύβονταν οι αντάρτες.

Σαν πρώτη πολεμική ενέργεια που θεωρήθηκε ότι σηματοδοτούσε την "επίσημη" έναρξη του Ελληνικού Εμφυλίου αναφέρεται η αιφνιδιαστική αιματηρή επιδρομή ανταρτών, εναντίον του σταθμού Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας, η οποία έλαβε χώρα τα ξημερώματα της 31ης Μαρτίου 1946, ανήμερα δηλαδή των πρώτων μεταπολεμικά εκλογών, από τις οποίες το ΚΚΕ είχε καλέσει σε αποχή τους οπαδούς του. Από τις εκλογές αυτές νικητής βγήκε ο συνασπισμός «Εθνική Παράταξις Εθνικοφρόνων» των Κ. Τσαλδάρη και Σ. Γονατά. Κυβέρνηση σχημάτισε στις 18-4-1946 ο Κωνσταντίνος Τσαλδάρης. Η νέα βουλή ψηφίζει στις 18-6-1946 το Γ Ψήφισμα «Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους», που επιβάλει την ποινή του θανάτου σε οποιονδήποτε είχε σκοπό «να αποσπάση εν μέρος εκ του όλου της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς τούτο το τέλος τείνοντα σχέδια, συνόμωσεν ή διήγειρε εις στάσιν ή συνεννοήθη με ξένους ή κατήρτισεν ενόπλους ομάδας ή έλαβε μετοχήν εις τοιαύτας προδοτικάς ενώσεις».

Λίγες μέρες μετά συγκροτούνται και τα πρώτα έκτακτα Στρατοδικεία, ένα εξ αυτών και στην πόλη μας. Παράλληλα η βουλή με το από 27/30 Ιουνίου 1946 Δ΄ Ψήφισμα, αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος την 1 Σεπτεμβρίου 1946,"δι΄ ού ελευθέρως θέλει αποφανθή ο Λαός περί της επανόδου της Α.Μ. του Βασιλέως Γεωργίου Β΄ εις την Ελλάδα προς αυτοπρόσωπον ανάληψιν της ασκήσεως των κατά το ισχύον Σύνταγμα αρμοδιοτήτων αυτού".

«Εικόνα 1: H παραλιακη οδός Τσώρτσιλ στα χρόνια του Εμφυλίου.»

Ενόψει του δημοψηφίσματος επισκέφτηκε την πόλη μας ο τότε Υπουργός Παιδείας:

«Ο κ. ΠΑΠΑΔΗΜΟΣ ΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

Κατά τηλεγραφικάς πληροφορίας εξ Αλεξανδρουπόλεως, έφθασεν εκεί χθες ο υπουργός της Παιδείας κ. Παπαδήμος μετά του υπουργού γενικού διοικητού Θράκης κ. Γουλοπούλου. Ο κ. Παπαδήμος ενώπιον πυκνοτάτου ακροατηρίου ωμίλησε δια το δημοψήφισμα της Κυριακής, υποστηρίξας την ανάγκην της αμέσου επανόδου του Βασιλέως, μόνου εγγυητού δια την ευόδωσιν των εθνικών μας διεκδικήσεων.» (ΕΜΠΡΟΣ 30-8-1946)

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν 69% των ψήφων υπέρ της επανόδου του Γεωργίου Β΄, ο οποίος και επέστρεψε στην χώρα τον ίδιο μήνα. Εντωμεταξύ ένοπλες ανταρτικές ομάδες κάνουν την εμφάνιση τους στο Νομό ενώ το έκτακτο Στρατοδικείο της πόλης μας δικάζει και καταδικάζει τους πρώτους «αναρχικούς»:

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 24 (του ανταποκριτού μας).- Το ενταύθα έκτακτο Στρατοδικείον κατεδίκασε του Δ. Χαμπίδην και Τρ. Θεοδωρίδην εις θάνατον, τους Κ. Κιρμίνην, Ι.Σαλιαρίδην και Θ.Τσολακίδην εις πρόσκαιρα δεσμά 17 ετών επί συμμετοχή εις ενόπλους ομάδας, τον δε Γ. Βασιλούλην εις 10 ετών πρόσκαιρα δεσμά επί παροχή συνδρομής εις αναρχικούς.

- Έξωθι του Σουφλίου ανευρέθησαν τα πτώματα τεσσάρων χωρικών, οι οποίοι είχον απαχθή προχθές υπό συμμορίας αναρχικών.» (ΕΜΠΡΟΣ 25-9-1946)

Στην φτωχή, μετά τον πόλεμο Ελλάδα η ΟΥΝΡΑ (UNRA=United Nations Relief and Rehabilitation Administration) στέλνει είδη πρώτης ανάγκης και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Στην πόλη μας βοηθά για την οργάνωση του κρατικού νοσοκομείου, με τη συνδρομή και του νομίατρου Έβρου Σαμαρά:

«Η ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΙΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ

- - - -

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, (του ανταποκριτού μας).- Ο νομίατρος Έβρου κ. Σαμαράς επέστρεψεν εκ Θεσσαλονικης, ένθα είχε μεταβή διά την παραλαβήν των ακτινολογικών μηχανημάτων του Κρατικού Νοσοκομείου Αλεξανδρουπόλεως, τα οποία εχορηγήθησαν από την ΟΥΝΡΡΑ. Τα μηχανήματα διεκομίσθησαν ήδη εις το Κρατικόν Νοσοκομείον και αναμένεται ο αρμόδιος μηχανικός εκ Θεσσαλονίκης διά την εγκατάστασιν και λειτουργία των. Ο νομίατρος έφερεν επίσης περί τους 1.000 ορούς και εμβόλια καθώς και 50 φιαλίδια πενικιλλίνης.

Εν Θεσσαλονίκη συνειργάσθη μετά του Διευθυντού δημοσίας υγείας Βορείου Ελλάδος κ. Παδιώτη, του φυματιολόγου ιατρού της ΟΥΝΡΡΑ κ. Γκέρλεν και της δίδος Βαρλυ του τμήματος υγείας, μετά των οποίων απεφασίσθη να μελετηθή η ανέγερσις σανατορίου εις τον νομόν Έβρου. Προς τούτο θα έλθη ενταύθα ο κ. Γκέρλεν, ακολούθως δε θα μεταβή εις Δαδιάν Σουφλίου δια να εξετάση επιτοπίως το ανεγερθέν επί Κατοχής εκεί κτίριον, εάν είναι κατάλληλον διά σανατόριον. Ο κ. νομίατρος μετέβη ήδη εις την ορεινήν περιοχήν Κίρκης Αλεξανδρούπολεως διά να εξετάση την τοποθεσίαν, η οποία είχεν εκλεγή υπό ειδικής επιτροπής εξ ιατρών το 1938, εάν είναι κατάλληλος διά την ανέγεσιν εκεί σανατορίου. Ενεκρίθη η ίδρυσις αντιφυματικού ιατρείου εν Αλεξανδρουπόλει, διά την λειτουργίαν του οποίου θα αποστείλη η ΟΥΝΡΡΑ Καβάλλας εντός μηνός μηχάνημα πνευμοθώρακος. Θα εφοδιασθή το μαιευτικόν τμήμα του Κρατικού Νοσοκομείου διά των απαραιτήτων εργαλείων και θα συμπληρωθή το μικροβιολογικόν εργαστήριον διά μικροσκοπίου τελευταίου τύπου. Επίσης απεφασίσθη να ιδρυθή και αντιαφροδισιακός σταθμός προς καταπολέμησιν των μεταδοτικών νοσημάτων και έρευναν της κληρονομικότητος αυτών. Κατόπιν συνεργασίας του κ. Νομιάτρου μετά της δίδος Μαϋλις του τμήματος υγείας της ΟΥΝΡΡΑ Καβάλλας, απεφασίσθη η ενίσχυσις των δημοτικών και κοινοτικών ιατρείων του νομού Έβρου, διά χειρουργικών εργαλείων και σκευών. Ήδη ενισχύθη το Υγειονομικόν Κέντρον Έβρου και το ιάτρειον του δήμου Αλεξανδρουπόλεως επίκειται δε η αποστολή εργαλείων και σκευών εις Διδυμότειχον, Σουφλί, Ορεστιάδα, Φέρρας, Σαμοθράκην και λοιπά κέντρα του νόμου Έβρου. ΑΘ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ (ΕΜΠΡΟΣ 29-9-1946)

Οι διαπραγματεύσεις που διεξάγονται στο Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι, μετά τη λήξη του β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν φέρνουν ευχάριστα νέα για τη Βόρειο Ήπειρο και για το λόγο αυτό λαμβάνουν χώρα σε πολλές πόλεις της Ελλάδος διαδηλώσεις. Φυσικά δεν έλειψαν και από την ευαίσθητη σε τέτοια θέματα πόλη μας:

«ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 9 (του ανταποκριτού μας).- Ο λαός Έβρου διεδήλωσε σήμερον εις ογκωδεστάτην συγκέντρωσιν την διαμαρτυρίαν του διά τον σφαγιασμόν των εθνικών μας δικαίων. Τα εργοστάσια, Καταστήματα και δημόσια Γραφεία ήσαν κλειστά ολόκληρον την ημέραν, οι δε κάτοικοι δεν εξήλθον των οικιών των μέχρι της 7ης μ.μ.» (ΕΜΠΡΟΣ 10-10-1946)

Εκείνη την εποχή το έκτακτο Στρατοδικείο στην πόλη μας συνεχίζει να καταδικάζει αντάρτες:

«ΘΕΣ)ΝΙΚΗ 11 (ιδ. τηλ.).- Υπό του εκτάκτου στρατοδικείου Αλεξανδρουπόλεως κατεδικάσθησαν οι στρατολόγοι του ΕΛΑΣ της περιοχής Έβρου Ιωάννης Χαβαρτζόγλου, Απόστολος Ποργάλης και Γεώργιος Πουλιούδης εις θάνατον. Οι Στέργιος Μαρμύσης και Κων. Kολτσίδης εις ισόβια δεσμά. Οι Χρήστος Κουτζέρης και Θεόδωρος Τσεπεκρής εις πρόσκαιρα δεσμά 20 ετών, ο Διαμαντής Μανταλίδης εις πρόσκαιρα δεσμά 15 ετών, οι Κ. Καλαϊτζιδης και Στέργιος Στρατίδης ή Πονηρός εις πρόσκαιρα δεσμά 12 ετών. Μερικοί άλλοι κατεδικάσθησαν εις μικρότερας ποινάς.» (ΕΜΠΡΟΣ 18-10-1946)

Παρ’όλες τις καταδίκες σε θάνατο ομάδες ενόπλων ανταρτών τολμούν να πλησιάσουν την πόλη μας, αλλά διασκορπίζονται από τη χωροφυλακή:

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ.- Διεσκορπίσθη υπό οργάνων της χωροφυλακής κατόπιν συγκρούσεως τριακονταμελής συμμορία αναρχοκομμουνιστών. Ο συμμορίτης Σιδερίδης, ο οποίος συνελήφθη, απεπειράθη να δραπετεύση και εφονεύθη.» (ΕΜΠΡΟΣ 22-10-1946)

Τον Οκτώβριο του 1946 έγιναν και οι πρώτες εκτελέσεις καταδικασθέντων από το Στρατοδικείο:

«ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ

Τηλεγράφημα εξ Αλεξανδρουπόλεως αναφέρει ότι σήμερον την 6ην πρωινή ώραν και εις τον συνήθην τόπον των εκτελέσεων εξετελέσθησαν οι καταδικασθέντες εις την εσχάτην των ποινών υπό του εκεί εκτάκτου Στρατοδικείου οι στρατολόγοι των συμμοριών Ιωάννης Καζαντζόγλου, Απόστολος Παρδαλάς, Γεώργιος Χουλιούδης και οι συμμορίται Νικόλαος Καζάκης και Ζαχαρίας Εμμανουηλίδης.» (ΕΜΠΡΟΣ 24-10-1946)

Οι αντάρτες αφού δεν μπορούν να αναμετρηθούν σε απευθείας μάχη με τις ισχυρές ένοπλες δυνάμεις προβαίνουν σε επιχειρήσεις δολιοφθοράς, όπως την καταστροφή σιδηροδρομικών γραμμών:

«ΕΚΤΡΟΧΙΑΣΙΣ ΑΜΑΞΟΣΤΟΙΧΙΑΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 3. (του ανταποκριτού μας). – Λόγω αφαιρέσεως των συμμοριτών δύο σιδηροτροχιών μήκους τριών χιλιομέτρων από τον σταθμό Ποταμού παρα τήν Αλεξανδρούπολιν, η αμαξοστοιχία Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρουπόλεως εξετροχιάσθη σήμερον. Ουδέν θύμα υπάρχει.» (ΕΜΠΡΟΣ 4-12-1946)

Ο πρώτος χρόνος του εμφυλίου κύλησε χωρίς πολλές συγκρούσεις στην περιοχή μας, όμως και από τις δυο πλευρές αναμενόταν να επιταθούν οι συγκρούσεις αυτές. Έτσι στις αρχές του επόμενου έτους, τον Ιανουάριο του 1947, ιδρύθηκε στην πόλη μας με πρωτοβουλία του Δήμου φιλανθρωπικό σωματείο με τη συμμετοχή όλως των φορέων της πόλης για την περίθαλψη και την ανακούφιση των τραυματισμένων στρατιωτών που πολεμούσαν τους συμμορίτες:

«ΣΩΜΑΤΕΙΟΝ ΔΙΑ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟΝ ΜΑΣ

- - - - - - - -

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ (του ανταποκριτού μας).- Συνεστήθη εν τη πόλει μας, πρωτοβουλία του Δήμου, Επιτροπή φροντίδος και περιθάλψεως του Στρατιώτου, ήτις απηρτίθη εκ των εξής: Πρόεδρος Κων. Αλτιναλμάζης δήμαρχος, μέλη Βασ. Παπαδόπουλος, αντιπρόσωπος Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου, Κ. Ορφανός, πρόεδρος Λιμενικής Επιτροπής, Κ. Καρυωτάκης, Δικηγορικού Συλλόγου Π. Σκορδαλάκης Ιατρικού Συλλόγου, Αθαν. Παναγιωτόπουλος έμπορος, εκ μέρους των Φίλων του Στρατού, Ν. Σαμαντζόπουλος πρόεδρος Ομοσπονδίας Επαγγελματιών, Κ. Χασηρτζόγλου, αντιπρόσωπος Εργατικού Κέντρου, Α. Αθανασιάδης δημοσιογράφος.» (ΕΜΠΡΟΣ 26-1-47)

Την 1η Απριλίου του 1947 πέθανε ο βασιλιάς Γεώργιος, γεγονός μάλιστα που εκλείφθηκε από πολλούς ως πρωταπριλιάτικο ψέμα, και τον διαδέχτηκε ο βασιλιάς Παύλος. Τον Μάιο του ίδιου έτους ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μάξιμος Ε΄ επισκέφθηκε επίσημα την Ελλάδα. Συγκεκριμένα συνοδευόμενος από τρία συνοδικά μέλη, τους Μητροπολίτες: Σάρδεων Μάξιμο, Λαοδικείας Μάξιμο και Χαλδείας Κύριλλο, με σιδηροδρομική αμαξοστοιχία από τον σταθμό Σιρκερτζή έφθασε στο Πύθιο, παρά τα ελληνοτουρκικά σύνορα, απ΄ όπου με αυτοκινητοπομπή κατευθύνθηκε στην Αλεξανδρούπολη όπου τον υποδέχθηκαν εκπροσωπώντας την Εκκλησία της Ελλάδος οι Μητροπολίτες Φθιώτιδας Αμβρόσιος και Αττικής και Μεγαρίδος Ιάκωβος:

«Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΜΑΞΙΜΟΣ ΦΘΑΝΕΙ ΣΗΜΕΡΟΝ ΕΙΣ ΠΕΙΡΑΙΑ

- - - - - - - -

ΚΩΝ)ΠΟΛΙΣ, 20 (ιδ.υπ.).- Υπό τας επευφημίας χιλιάδων κόσμου, συγκεντρωθέντος εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν του Σιρκετζή, ανεχώρησε σήμερον η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μάξιμος, μεταβαίνων σιδηροδρομικώς μέσω Πυθείου εις Αθήνας.

ΘΕΣ)ΝΙΚΗ 20 (του ανταποκριτού μας).- Ο οικουμενικός Πατριάρχης Μάξιμος αφιχθείς σιδηροδρομικώς εις Πύθιον συνέχισε το ταξίδιόν του μέχρις Αλεξανδρουπόλεως δι΄αυτοκινήτου λόγω της ανατινάξεως των σιδηροδρομικών γεφυρών. Τον Πατριαρχήν υπεδέχθησαν εις Αλεξανδρούπολιν εκ μέρους της Κυβερνήσεως ο υπουργός κ. Ροδόπουλος, εκ μέρους της Ιεράς Συνόδου οι Μητροπολίται Φθιώτιδος, Αττικής και Μεγαρίδος, επίσης οι Μητροπολίται Διδυμοτείχου, Νέας Ορεστιάδος, Μαρωνείας, Αλεξανδρουπόλεως όλαι αι τοπικαί αρχαί και πλήθη λαού.

«Εικόνα 2: Ο μητροπολίτης Καβύρης σε μνημόσυνο υπερ των πεσόντων αξ)κων και οπλιτών.»

Ο κ. Ροδόπουλος εξέφρασεν εις τον Πατριάρχην την συγκίνησιν του Ελληνικού λαού, υποδεχομένου τον Αρχηγόν της Ορθοδοξίας, ευχηθείς το «ευ παρέστη».

Ο Πατριάρχης ανεπαύθη εις την Μητρόπολιν και την 5ην απογευματινήν, προηγουμένου όλου του Κλήρου της πόλεως και των πέριξ χωρίων, μετέβη πεζή εις τον λιμένα, επιβιβασθείς του αναμένοντος αντιτορπιλλικού «Κρήτη» το οποίον απέπλευσεν αμέσως διά Πειραιά.» (ΕΜΠΡΟΣ 21-5-1947)

Ενόψει της διέλευσης του Πατριάρχη από την περιοχή αντάρτες επεχείρησαν να ανατινάξουν τη γέφυρα του Λουτρού, όμως έγιναν αντιληπτοί:

«ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 21 (του ανταποκριτού μας).- Τηλεγραφούν εξ Αλεξανδρουπόλεως, ότι χθες την νύκτα συμμορίται απεπειράθησαν ν΄ανατινάξουν μεγάλην γέφυραν του χωρίου Λουτρός πλησίον Αλεξανδρουπόλεως, μήκους 47 μέτρων. Γενόμενοι εγκαίρως αντιληπτοί υπό της φρουράς, κατεδιώχθησαν. » (ΕΜΠΡΟΣ 22-5-1947)

Παράλληλα άλλη επιχείρηση των ανταρτών έγινε από την άλλη πλευρά της πόλης και συγκεκριμένα στην περιοχή της Αύρας ομάδα ανταρτών επιτέθηκε σε δυο βρετανικά στρατιωτικά οχήματα:

«ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 24 (ιδ. Τηλεγράφημα).- Αγγέλλεται εκ Κομοτινής ότι η συμμορία Υψηλάντη ενεδρεύουσα παρά το χωρίον Αύρα επετέθη εναντίον δύο στρατιωτικών βρετανικών αυτοκινήτων, τα οποία είχον αναχωρήσει εκ Καβάλλας και κατηυθύνοντο εις Αλεξανδρούπολιν και επί των οποίων επέβαινον εις Άγγλος αξιωματικός, πέντε στρατιώται της αγγλικής στρατιωτικής αστυνομίας ως και εις αδειούχος Οθωμανός στρατιώτης, τον οποίον είχον παραλάβει εκ Κομοτινής. Εκ των πρώτων πυροβολισμών εφονεύθη ο οδηγός του ενός εκ των αυτοκινήτων και ετραυματίσθη εις στρατιώτης, τον οποίον οι συμμορίται εξετέλεσαν αμέσως. Φεύγοντες οι συμμορίται επυρπόλησαν τα αυτοκίνητα, εντός των οποίων απηνθρακώθη το πτώμα του φονευθέντος οδηγού, παρέλαβον δε μεθ΄ εαυτών τον Άγγλον αξιωματικόν μετά των στρατιωτών.

Τα πτώματα των δύο φονευθέντων στρατιωτών μετεφέρθησαν αργότερον εις Αλεξανδρούπολιν όπου και ετάφησαν. Την κηδείαν παρηκολούθησαν αι αρχαί της πόλεως και πλήθη λαού. Μετά την νεκρώσιμον ακολουθίαν, ήτις εψάλη υπό ορθοδόξου ιερέως εξεφώνησεν επικήδειον ο βουλευτής κ. Χρυσοστόμου.

Αργά την νύκτα ανεκοινώθη ότι οι απαχθέντες υπό των συμμοριτών Άγγλοι στρατιωτικοί αφέθησαν ελεύθεροι. Ο Ανώτατος Διοικητής Θράκης κ. Τσίπας μετέβη εις το χωρίον Αριανά ίνα παραλάβη τους διασωθέντας.

ΑΓΓΛΙΚΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ

Εις το Δελτίον Ειδήσεων της Βρετανικής Πρεσβείας αναφέρονται υπό χθεσινήν ημερομηνίαν τα κάτωθι :

«Εν τζιπ και εν όχημα τριών τόννων της Βρεταννικής Στρατιωτικής Αποστολής εκτελούντα υπηρεσιακήν διαδρομίν υπέστησαν επίθεσιν, πιθανώς εκ μέρους συμμοριτών, παρά την θέσιν Αύρα, περί τα 20 χμ ΒΔ της Αλεξανδρουπόλεως και επί της δημοσίας οδού την 17.30 ώραν της 22ας Μαΐου 1947.

Μεταδίδεται ότι εντός των οχημάτων τα οποία επυρπολήθησαν ανευρέθησαν δύο απηνθρακωμένα πτώματα, των οποίων η ταυτότης δεν εξηκριβώθη. Χωρικοί ανέφερον ότι οι λοιποί Βρετανοί στρατιωτικοί απήχθησαν υπό συμμοριτών. Μεταξύ των απαχθέντων είναι εις Βρεττανός αξιωματικός και τρεις στρατιώται, οι οποίοι αναφέρεται ότι εθεάθησαν συνοδευόμενοι από συμμορίτας εις το Κροβίλι, δυτικώς της Αύρας, περί ώραν 22αν της ιδίας ημέρας.

Πληροφορίαι ληφθείσαι σήμερον αναφέρουν ότι οι απαχθέντες αφέθησαν ελεύθεροι και ότι ευρίσκονται εις σταθμόν Χωροφυλακής ενός χωρίου βορείως του χωρίου Σάππαι εις την ιδίαν περιοχήν. Μέχρι στιγμής δεν εγνώσθη όμως εάν όλοι οι απαχθέντες απηλευθερώθησαν. Οι απελευθερωθέντες ευρίσκοντο καθ΄οδόν προς την Κομοτινήν συνοδεία χωροφυλάκων και αναμένεται οτι θα αναχωρήσουν αεροπορικώς εις Θεσσαλονίκην την 25ην τρέχοντος». (ΕΜΠΡΟΣ 25-5-1947)

Οι επιθέσεις των ανταρτών εντείνονται στην ευρύτερη περιοχή με ενέδρες και δολιοφθορές:

«Απόσπασμα 10 χωροφυλάκων μεταβαίνον επ΄αυτοκινήτου από Σουφλίου εις Αλεξανδρούπολιν, ενέπεσεν εις ενέδραν πολυμελούς συμμορίας παρά το χωρίον Προβατώνα. Κατά την επακολουθήσασαν μάχην εφονεύθησαν 4 χωροφύλακες και ετραυματίσθησαν σοβαρώς 5. Στρατιωτικά τμήματα ήλθον εις επαφήν με την συμμορίαν. Αγνοούνται τα αποτελέσματα της συναπτομένης μάχης.» (ΕΜΠΡΟΣ 31-5-1947)

«Αλλοι συμμορίται ανετίναξαν σιδηροτροχιάς εις το 35ον χιλιόμετρον της σιδηροδρομικής γραμμής Αλεξανδρουπόλεως-Σβιλεγκραδ.» (ΕΜΠΡΟΣ 24-6-1947)

Καθώς οι συγκρούσεις γενικεύονται, η πόλη μας δέχεται την πρώτη μεγάλη επίθεση το βράδυ της 30-7-1947:

«ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΒΡΟΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 31 (του ανταποκριτού μας).- Χθες την 11ην νυκτερινήν συμμορία δυνάμεως τάγματος υπό αρχηγόν τον αρχισυμμορίτην Νίκον ή Μεσηνέζην εξ Αλεξανδρουπόλεως απεπειράθη να εισβάλη εις την πόλιν εκ τριών σημείων. Αντικειμενικός σκοπός των συμμοριτών εματαιώθη διά της κεραυνοβόλου ενεργείας των εθνικών δυνάμεων αίτινες με επί κεφαλής τον εγνωσμένης γενναιότητος ταξίαρχον Παπανικολάου και τον επιτελάρχην της ηρωικής 27ης Ορεινής Ταξιαρχίας αντισυνταγματάρχην Βλάσην απέκρουσαν τους συμμορίτας τρέψασαι αυτούς εις φυγήν κατόπιν μιας ώρας μάχης. Οι στρατιώται κατά το πλείστον νεοσύλλεκτοι άδοντες πατριωτικά άσματα περιέτρεχον την πόλιν οι κάτοικοι της οποίας ενθουσιασθέντες από την υπέροχον αγωνιστικήν διάθεσιν του στρατού και των γενναίων ηγετών του προσήρχοντο εις τα τάγματα ζητούντες να εξοπλισθούν.

Ο αλευρόμυλος Μασούρα ευρισκόμενος εις το άκρον της πόλεως υπέστη ζημίας εξ εμπρησμού υπό του σαμποτέρ Μαρουφίδη φονευθέντος επί τόπου. Επίσης επροξενήθησαν ελαφραί ζημίαι εις δύο ατμομηχανάς σιδηροδρόμων.

«Εικόνα 3: Ο μύλος του ΜΑΣΟΥΡΑ προπολεμικά.»

Οι συμμορίται έσχον μεγάλας απωλείας ως προκύπτει εκ των πολλών αιμάτων τα οποία υπήρχον εις τον τόπον της συμπλοκής. Εκ των ημετέρων ουδέ μια απώλειαν υπάρχει.» (ΕΜΠΡΟΣ 1-8-1947)

Λίγες μόλις μέρες μετά, νέα εμφάνιση ανταρτών πλησίον της πόλης μας ανησυχεί και πάλι τους κατοίκους και τις αρχές:

«ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 21 (του ανταποκριτού μας).- Εικοσιπενταμελής συμμορία εισελθούσα εις το χωρίον Πόταμος, 6 χιλιόμετρα έξωθι της Αλεξανδρουπόλεως αφήρεσε τρόφιμα και ρουχισμόν από τους χωρικούς και εστρατολόγησε βιαίως οκτώ άτομα.

Επίσης, άλλη εκατονταμελής συμμορία ελεηλάτησε 3 καταστήματα και εστρατολόγησε τέσσερα άτομα εκ του χωρίου Απαλός της ιδίας περιφερείας. Ομοίως εστρατολόγησε δέκα εργάτας από τα λιγνιτωρυχεία Δρακοπούλου.

Άλλη συμμορία εις το χωρίον Δάμια, απέχοντος εν χιλιόμετρον από τους στρατώνας του Κέντρου Βασικής Εκπαιδεύσεως και αφού παρέλαβεν άρτους και σιγαρέττα, εστρατολόγησεν 21 χωρικούς.» (ΕΜΠΡΟΣ 22-8-1947)

«Εικόνα 4: Ο βασ. Παύλος σε επιθεώρηση οπλιτών στο κέντρο εκπαίδευσης στην Αλεξ/πολη το 1947.»

Το Φθινόπωρο εκείνου του έτους ο βασιλιάς Παύλος κάνει περιοδεία οδικώς στη Θράκη προς ενίσχυση του ηθικού των κατοίκων αλλά και του στρατού που μάχεται τους αντάρτες. Διαβάζουμε για την υποδοχή που επεφύλαξαν οι Αλεξανδρουπολίτες, στον τρίτο κατά σειρά Έλληνα άνακτα που επισκέπτεται την πόλη τους:

«ΑΠΟΘΕΩΤΙΚΗ ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΕΙΣ ΞΑΝΘΗΝ, ΚΟΜΟΤΙΝΗΝ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

- - - - - -

Ο Άναξ επιστρέφει αύριον εις Αθήνας

Κατά χθεσινήν ανακοίνωσιν του κ. Πρωθυπουργού, ο Βασιλεύς Παύλος θα επανέλθη εκ Θράκης εις Αθήνας αύριον.

ΚΑΒΑΛΑ, 6 (ιδ.τηλ/μα). - Την πρωϊαν της χθες η Α.Μ. ο Βασιλεύς ανεχώρησε διά Ξάνθην. Κατά την διαδρομήν του ο Άναξ διήλθε εκ των χωρίων Νέα Καρβάλη, Δουρκάλιον, Πέρνη και Χρυσούπολις, οι κάτοικοι των οποίων επεφύλαξαν εις αυτόν συγκινητικήν υποδοχήν. Χαρακτηριστικόν είνε ότι ο Βασιλεύς επεσκέφθη με ελαχίστην συνοδείαν το χωρίον Σαχίνι, περί του οποίου ψευδώς οι συμμορίται διέδιδον ότι ευρίσκετο εις χείρας των. Οι κάτοικοι, ως επί το πλείστον Πομάκοι, απεθέωσαν τον άνακτα. Το απόγευμα ο Βασιλεύς ανεχώρησε διά την Κομοτηνήν διελθών πεζή και υπό τας επευφημίας του πλήθους τας πλείστας των κεντρικών αρτηριών. Ο βασιλεύς κατέλυσεν εις την Κομοτινήν.

Σήμερον την πρωϊαν ο Βασιλεύς ανεχώρησε δι΄Αλεξανδρούπολιν. Κατά την διαδρομήν οι κάτοικοι των ενδιάμεσων χωρίων οι πλείστοι των οποίων Μουσουλμάνοι, απεθέωσαν τον Άνακτα. Εις Αλεξανδρούπολιν ο Βασιλεύς μετέβη εις τα γραφεία της ταξιαρχίας όπου συνηντήθη μετά της αφιχθείσης Βασιλίσσης Φρειδερίκης.

«Εικόνα 5: Η Φριδερίκη σε επίσκεψη στην Αλεξ)πολη στο χρόνια του εμφυλίου.»

Εκείθεν το βασιλικό ζεύγος κατηυθύνθη εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν όπου παρηκολούθησε δοξολογίαν. Την μεσημβρίαν παρετέθη υπό της Ταξιαρχίας γεύμα προς τιμήν του βασιλικού ζεύγους εις την Στρατιωτικήν Λέσχην.» (ΕΜΠΡΟΣ 7-10-1947)

«Εικόνα 6: Η στρατιωτική ΛΕΣΧΗ στα χρόνια του Εμφυλίου. (Φωτο Παναγιώτου)»

Οι Βρετανοί έχουν αποχωρήσει πλέον από την Ελλάδα και οι Αμερικανοί έρχονται στο προσκήνιο με το Δόγμα Τρούμαν και το σχέδιο Μάρσαλ που είχε αντικειμενικό σκοπό την οικονομική ενίσχυση κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου, για την αντιμετώπιση του κινδύνου επικράτησης του κομμουνισμού. Τη χώρα περιδιαβαίνουν διάφοροι εκπρόσωποι της Αμερικής, όμως δυο μέλη του Αμερικανικού Κογκρέσσου παγιδεύτηκαν από αντάρτες στην περιοχή του Σουφλίου. Φυσικά το γεγονός πήρε ευρεία δημοσιότητα στο τύπο της εποχής:

«ΑΠΟΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΟΙ ΒΟΡΕΙΩΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ

- - - - - - - - - - -

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, 15. (Ασσοσιεϊτεντ Πρες).- Ο εν Αθήναις ανταποκριτής του Πρακτορείου Ασσοσιεϊτεντ Πρες τηλεγραφεί, ότι οι κ. κ. Τηγκ και Τζάκσον, μέλη του Αμερικανικού Κογκρέσσου, οι οποίοι προ διημέρου ευρέθησαν υπό το πυρ των συμμοριτικών όλμων πλησίον του Τριεθνούς (Ελληνικών-Γιουγκοσλαυϊκών-Βουργαρικών συνόρων), ευρίσκονται ήδη εις μικρόν χωρίον απέχον 30 μίλλια βορείως της Αλεξανδρουπόλεως. Δύο γέφυραι ανετινάχθησαν υπό συμμοριτών αφού οι δυο πολιτικοί είχαν διέλθει. Εκπρόσωπος της Αμερικάνικης Πρεσβείας εδήλωσε σχετικώς, ότι δύο ελαφρά ελληνικά στρατιωτικά αεροπλάνα, τα οποία επεχείρησαν να παραλάβουν τους Βουλευτάς δεν ηδυνήθησαν να εύρουν κατάλληλον έδαφος προσγειώσεως και ηναγκάσθησαν ως εκ τούτου να επιστρέψουν εις την βάσιν των.» (ΕΜΠΡΟΣ 16-10-1947)

«Εικόνα 7: Οπλίτες του Εθνικού Στρατού το 1948 στον σταθμό Διδ)χου.»

«Εν τω μεταξύ εγνώσθησαν και λεπτομέρειαι της δευτέρας περιπετείας των δύο βουλευτών εις την Θράκην όπου είχον απομονωθή εις το Σουφλί επί των τουρκικών συνόρων δύο ημέρας. Οι βουλευταί μετέβησαν πλησίον του Διδυμοτείχου δια να ιδούν μίαν αμαξοστοιχίαν η οποία είχεν ανατιναχθή υπό των συμμοριτών προ 24 ωρών.

Οκτώ μίλλια από της Αλεξανδρουπόλεως και ημίσειαν ώραν προ της διελεύσεως των, προπορευόμενον λεωφορείον προσέκρουσεν εις νάρκην και ανετινάχθη. Τρία άτομα, μεταξύ των οποίων και μία γυναίκα ηλικιωμένη ετραυματίσθησαν σοβαρώς. Μετά την διέλευσιν των εκείθεν ανετινάχθησαν και δύο οδικαί γέφυραι και ούτως απεκλείσθησαν επί διήμερον. Κατά την επιστροφήν των οι βουλευταί συνωδεύοντο υπό στρατιωτικής φάλαγγος μέχρις Αλεξανδρουπόλεως και μέσω Καβάλλας Θεσσαλονίκης επέστρεψαν εις Αθήνας δι΄Ελληνικού στρατιωτικού αεροπλάνου.» (ΕΜΠΡΟΣ 17-10-1947)

Το 1948 μπήκε πιο αιματηρό και οι επιθέσεις των ανταρτών εντάθηκαν. Για το λόγο αυτό ο τότε υπουργός των στρατιωτικών Στράτος επισκέφθηκε τη Θράκη. Φυσικά πέρασε και από την πόλη μας:

«Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΜΕΤΕΒΗ ΕΙΣ ΚΟΜΟΤΙΝΗΝ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

--------

Λόγος του προς τον Στρατόν

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 6 (του ανταποκριτού μας).- Ο υπουργός των Στρατιωτικών κ. Στράτος μετά της συνοδείας του αναχωρήσας σήμερον εκ Ξάνθης μετέβη εις Κομοτινήν όπου επεθεώρησε την στρατιωτικήν φρουράν. Περί την μεσημβρίαν ο κ. Στράτος και οι συνοδεύοντες αυτόν στρατηγοί, ανεχώρησαν υπό τας επευφημίας του πλήθους εις Αλεξανδρούπολιν, όπου έφθασαν την 4μ.μ. Κατά την διαδρομήν ο κ. υπουργός επεθεώρησε τας φρουράς Αρίσβης, Σαππών και Μέστης.

Ο κ. υπουργός, διαρκώς επευφημούμενος υπό του πλήθους, μετέβη εις το Κέντρον Βασικής Εκπαιδεύσεως Αλεξανδρουπόλεως όπου επιθεώρησε τους άνδρας και εν συνεχεία ωμίλησε προς αυτούς δια την σημασίαν του αγώνος, τον οποίον έχει αναλάβει η Ελληνική Φυλή εναντίον του μεγαλυτέρου εχθρού όστις απειλεί όλον τον ελεύθερον κόσμον. Ακολούθως ο κ. υπουργός μετέβη και επεθεώρησε το στρατιωτικόν νοσοκομείον όπου εζήτησε μετά ζωηρού ενδιαφέροντος πληροφορίας περί της καταστάσεως της υγείας ενός εκάστου των νοσηλευομένων.» (ΕΜΠΡΟΣ 7-1-1948)

Στις αρχές του νέου έτους (1948) οι αντάρτες κάνουν εντυπωσιακή εμφάνιση έξω από την πόλη μας:

«ΘΕΣΣ/ΝΙΚΗ, 26. (του ανταποκριτού μας) - Διακοσιομελής συμμορία επετέθη την νύκτα του Σαββάτου δια βαρέων όπλων κατά του στρατιωτικού φυλακίου του χωρίου Αβαντος Αλεξανδρoυπόλεως. Οι συμμορίται εισχωρήσαντες εντός του χωρίου ελεηλάτησαν πολλάς οικίας και καταστήματα και εστρατολόγησαν 10 εθνικόφρονας. Ενισχύσεις εκιvήθησαv αμέσως καί κατεδίωξαν τους συμμορίτας οι οποίοι ετράπησαν εις φυγήν. 'Εκ της φρουράς τού φυλακίου εφονεύθη είς στρατιώτης.

Την ιδίαν νύκτα οι συμμορίται ανετίναξαν οδικήν γέφυραν ευρισκομένην εξωθι του χωρίου. Επίσης τετράτροχος άμαξα προσκρούσασα επί νάρκης ανετινάχθη φονευθέντος του επιβαίνοντος χωρικού και της συζύγου του.» (ΕΜΠΡΟΣ 27-1-1948)

Ακολούθως και τον επόμενο μήνα επιχειρούν έξω από την πόλη μας:

«Στρατιωτικόν απόσπασμα συνεπλάκη εις Δωρικόν Αλεξανδρουπόλεως μετα 50μελούς συμμορίας, η οποία ανετίναξε παρα το 27ον χιλιόμετρον την σιδηροδρομικήν γέφυραν Αλεξανδρουπόλεως-Φερρών. Κατά την μάχην εφονεύθησαν δυο συμμορίται και ετραυματίσθη εις.» (ΕΜΠΡΟΣ 10-2-1948)

Ο πόλεμος δεν γνωρίζει τις αντιμαχόμενες πλευρές αλλά δείχνει το σκληρό πρόσωπό του αδιάκριτα προς όλες τις κατευθύνσεις. Μεγάλο πλήγμα για τον Εθνικό στρατό ήταν ο θάνατος του διοικητή της 7ης μεραρχίας Θράκης λόγω πρόσκρουσης του αυτοκινήτου του σε νάρκη:

«ΕΦΟΝΕΥΘΗ Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ 7ης ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

- - - - -- - - -

ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΝ ΤΟΥ ΠΡΟΣΕΚΡΟΥΣΕ ΕΙΣ ΝΑΡΚΗΝ

Η ΣΟΡΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΕΙΣ ΑΘΗΝΑΣ

Επείγοντα τηλεγραφήματα εξ Αλεξανδρουπόλεως προς τας αρμοδίας στρατιωτικάς αρχάς ανήγγειλαν ότι εφονεύθη παρά τον Έβρον και έξωθι του χωρίου Φυλακτό, εκ προσκρούσεως του αυτοκινήτου επί νάρκης, ο διοικητής της VII μεραρχίας υποστράτηγος Ασημακόπουλος, νεοδιορισθείς αρχηγός του τομέως Στρυμόνος-Έβρου. Η είδησις επροξένησε βαθείαν και γενικήν θλίψιν εις τον στρατιωτικόν κόσμον.

Ο υπουργός των στρατιωτικών πληροφορηθείς το σκληρόν τούτο γεγονός συνεννοήθη μετά του επί των Ναυτικών συναδέλφου του κ. Σακελλαρίου δια την αποστολήν αμέσως εις Αλεξανδρούπολιν πολεμικού προς παραλαβήν της σορού του φονευθέντος υποστράτηγου Ασημακοπούλου και μεταφοράν αύτης εις Αθήνας. Η κηδεία του γενναίου στρατηγού θα γίνη από του ιερού ναού της Μητροπόλεως.» (ΕΜΠΡΟΣ 14-3-1948)

Στις 15-3-1948 η Αλεξανδρούπολη έχασε ένα μεγάλο άνθρωπο, τον Δήμαρχό της Κωνσταντίνο Αλτιναλμάζη. Εκείνο τον καιρό οι αντάρτες άρχισαν να μεταφέρουν παιδιά πέρα από τα σύνορα και για το λόγο αυτό κατηγορήθηκαν από την κυβέρνηση για παιδομάζωμα. Σε απάντηση η Βασίλισσα Φρειδερίκη οργάνωσε τις γνωστές παιδουπόλεις σε όλη την Ελλάδα. Έτσι παιδιά και από τον Νομό μας οδηγήθηκαν στη Μυτιλήνη και τη Σύρο:

«Το αρματαγωγόν «Σάμος» με προσωπικόν εξ αδερφών του Ερυθρού Σταυρού, μετέφερεν εξ Αλεξανδρουπόλεως προχθές 1050 παιδάκια εις Μυτιλήνην και Σύρον, όπως διασωθούν από το εγκληματικό παιδομάζωμα. Εις την Αλεξανδρούπολιν τα πάντα ήσαν ρυθμισμένα με μαθηματικήν ακρίβειαν. Όλαι αι κυρίαι της Αλεξανδρουπόλεως, οι πρόσκοποι – θαύμα δραστηριότητος- είχον τεθή εις κίνησιν. Τα παιδάκια κατεταγμένα κατά ομάδας εκ δεκαπέντε επεβιβάσθησαν της «Σάμου», ψάλλοντα το τραγούδι:

Μάρκο! Μάρκο!Μόνος σου θα μείνης στα βουνά…Γιατί η Ελλάδα προδότες δεν γεννά.» (ΕΜΠΡΟΣ 20-4-1948)

Εντωμεταξύ καθώς μπαίνει η άνοιξη του 1948 συνεχίζονται οι επιθέσεις των ανταρτών στα περίχωρα της Αλεξανδρούπολης. Έτσι διαβάζουμε διάφορα δημοσιεύματα:

«Οι συμμορίται επετέθησαν κατά της Μάκρης, προαστείου της Αλεξανδρουπόλεως, απεκρουσθέντες μετά 3ωρον μάχην. Ετραυματίσθησαν 2 χωροφύλακες.» (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 6-4-1948)

«Πολυμελής συμμορία επετέθη χθες κατά του χωρίου Ανθείας, 12 χιλιόμετρα ανατολικώς της Αλεξανδρουπόλεως. Η υπερασπίζουσα το χωρίον δύναμις κατώρθωσε να καθηλώση τους συμμορίτας μέχρι της αφίξεως ενισχύσεων Εθνοφρουράς, εκδιωχθέντων τελικώς των συμμοριτών με σοβαράς απωλείας.» (ΕΜΠΡΟΣ 27-4-1948)

«Θεσ)νικη, 28 Απριλίου (του ανταποκριτού μας).- Την 11ην νυκτερινήν της Τρίτης η Αλεξανδρούπολις εβλήθη υπό των συμμοριτών διά δύο πυροβόλων. Ερρίφθησαν 200 βλήματα τα οποία εξερράγησαν εις τας παρυφάς της πόλεως άνευ ζημιών και θυμάτων. Συγχρόνως άλλαι συμμοριακαί δυνάμεις επετέθησαν κατά των ακροτάτων φυλακίων του Μαΐστρου Ανθείας.

Το εις τον λιμένα ναυλοχούν πολεμικόν «Ναύμαχος» δι΄ευστόχων βολών εσίγησε τα πυροβόλα των συμμοριτών την 12ην νυκτερινήν, οπότε δυνάμεις στρατού ετέθησαν εις καταδίωξιν των επιτεθέντων. Έξωθι του φυλακίου Μαΐστρου ευρέθησαν 4 πτώματα συμμοριτών μεταξύ των οποίων ήτο και του αρχισυμμορίτου Χρ. Τσερτσεσίδη.» (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 29-4-1948)

Σε απάντηση των επιθέσεων των ανταρτών οι αρχές προβαίνουν με τη σειρά τους σε νέες εκτελέσεις:

«ΤΥΦΕΚΙΣΜΟΣ ΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

- - - -

Θεσ/νικη 15 (του ανταποκριτού μας). - Εξετελέσθη σήμερον εις Αλεξανδρούπολιν ο καταδικασθείς υπό του Εκτάκτου Στρατοδικείου εις θάνατον συμμορίτης Παναγ. Τιπισίδης.» (ΕΜΠΡΟΣ 16-5-1948)

Ο σιδηρόδρομος ήταν το πρώτο θύμα του εμφυλίου πολέμου στο Νομό μας, καθόσον δέχτηκε πολλές επιθέσεις από τους αντάρτες, λόγω του ηπειρωτικού δυσπρόσιτου εδάφους από το οποίο διέρχονται οι σιδηροδρομικές γραμμές και το οποίο ενδείκνυται για ενέδρες:

«Σήμερον την μεσημβρίαν η αμαξοστοιχία Αλεξανδρουπόλεως - Ορεστιάδος ανετινάχθη προσκρούσασα επί νάρκης εγγύς του χωρίου Λυκόφη. Εκ της εκρήξεως ετραυματίσθη ο μηχανοδηγός και ο θερμαστής, υπέστησαν ζημίας δε η ατμομηχανή και 7 οχήματα. Ενεδρεύοντες συμμορίται επετέθησαν κατά της πληγείσης αμαξοστοιχίας αλλ’απεκρούσθησαν υπό του τμήματος ασφαλείας αυτής και τμημάτων άτινα έσπευσαν προς ενίσχυσιν. Οι συμμορίται ετράπησαν εις φυγήν μετά μεγάλων απωλειών εις ο εξ αυτών παρεδόθη.» (ΕΜΠΡΟΣ 17-6-1948)

Ο σιδηρόδρομος εθίγη από τον πόλεμο, ο οποίος όμως δεν εμπόδισε ένα άλλο μεταφορικό μέσο να αναπτυχθεί σε όλη τη χώρα: το αεροπλάνο. Στην πόλη μας εγκαινιάζεται νέο αεροδρόμιο και η σύνδεση της με την Αθήνα από τις «Ελληνικές Αεροπορικές Γραμμές, όπως ονομαζόταν τότε ο εθνικός αερομεταφορέας. Στο φύλλο της 8-7-1948 της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ διαβάζουμε για την έναρξη των δρομολογίων αυτών.

«Εικόνα 8: Η πρώτη Ντακότα στο αεροδρόμιο της Αλεξ)πολης στα εγκαίνια (φωτο Δαίδη).»

Το καλοκαίρι του 1948 βρίσκει την Αλεξανδρούπολη για δεύτερη φορά μετά από ένα χρόνο να πολιορκείται από τους αντάρτες. Οι τελευταίοι μάλιστα κατόρθωσαν να ανατινάξουν και τμήμα του υδραγωγείου της πόλης:

«Του ανταποκριτού μας.- Από του μεσονυκτίου μέχρι της 2ας πρωινής σήμερoν πυροβόλον των συμμοριτών έρριψε 70 βλήματα εναντίον της Αλεξανδρουπόλεως. Ετραυματίσθησαν 4 πολίται κα 14 ζώα εφονεύθησαν, σημαντικός δε αριθμός οικιών, εκ των ευρισκoμένων εις το κέντρο της πόλεως, υπέστησαν πολλάς ζημίας.

Σχετικως με τον κανονιοβολισμόν της Αλεξανδρουπόλεως εγνώσθη έξ αρμοδίας πηγής ότι τα εύστοχα πυρά του ναυλοχούντος είς τον λιμένα της πόλεως πολεμικού «Μπλέσσας» εσίγησαν το πυροβόλον των συμμοριτών.» (ΕΜΠΡΟΣ 13-7-1948)

«ΑΝΕΤΙΝΑΧΘΗ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΥΓΡΑΓΩΓΕΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ

- - - -

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 13 Ιουλίου (του ανταποκριτού μας) Τηλεγραφούν εξ Αλεξανδρουπόλεως ότι σαμποτέρ ανετίναξαν το μεσονύκτιον μέρος της δεξαμενής του υδραγωγείου προξενήσαντες εις αυτό μικράς ζημίας.» (Ελευθερία 14-7-1948)

Λίγο πριν τελειώσει το καλοκαίρι νέα εμφάνιση των ανταρτών στα περίχωρα βάφεται στο αίμα αυτή φορά:

«Ομάς συμμοριτών ενέπεσεν εις ενέδραν ημετέρου τμήματος παρά το χωρίον Κοίλα Αλεξανδρουπόλεως. Κατά την επακολουθήσασαν συμπλοκήν εφονεύθη ο αρχισυμμορίτης της Ι. Βασιλειάδης ή καπετάν Φουρτούνας, αρχηγός του συμμοριακού συγκροτήματος της περιφερείας Αλεξανδρουπόλεως. Καθ΄ομολογίαν δέ συλληφθέντος συμμορίτου, ετραυματίσθη ο αρχηγός των συμμοριακών συγκροτημάτων Έβρου Μεσσηνέζης, του οποίου και απεκόπη εις των ποδών.» (ΕΜΠΡΟΣ 28-8-1948)

Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1948 διαβάζουμε στο φύλλο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ την εκτέλεση στην πόλη μας λιποτακτών στρατιωτών: «Εις Αλεξανδρούπολιν εξετελέσθησαν οι καταδικασθέντες εις θάνατον στρατιώται Ψηλάκης και Καφετζής, λιποτακτήσαντες και συλληφθέντες κατά τας μάχας του Έβρου»

Πριν το τέλος του φθινοπώρου του 1948 νέα επιχείρηση δολιοφθοράς στα περίχωρα της Αλεξανδρούπολης έλαβε χώρα:

«Ετέρα ομάς δολιοφθορέων επεχείρησε να ανατινάξη την γέφυραν Δικέλλας εις την περιοχήν Αλεξανδρουπόλεως αποκρουσθείσα υπό τμήματος στρατού. Εφονεύθη εις συμμορίτης.» (ΕΜΠΡΟΣ 29-10-1948)

Το 1949 μπήκε με την ελπίδα τερματισμού του πολέμου, αφού οι νίκες του στρατού επί των ανταρτών δεν άφηναν πολλά περιθώρια στους τελευταίους. Ας δούμε τι συνέβη στην πόλη μας τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά σύμφωνα με την ανταπόκριση του Μιχαήλ Ταμβάκου στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ»:

«ΔΙΑΦΟΡΑ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

- - - - - - -

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ.- Κατά τας εορτασίμους αυτάς ημέρας των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ο Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων Αλεξανδρουπόλεως, ανέπτυξε μια εξαιρετική φιλανθρωπική δραστηριότητα. Κατά τας ημέρας των Χριστουγέννων εχορήγησεν εις 200 απόρους οικογένειας βοηθήματα. Κατασκεύασε περί τας 30οκ. Βασιλόπιττα, η οποία με φρούτα και άλλα δώρα προσεφέρθη εις τους ασθενείς και τραυματίας των Νοσοκομείων και εις τους φυλακισμένους.

- - - -

Παρά του Π.Ι.Κ. Π.Α. εχορηγήθη ένα κινητόν Ιατρείον εκ της δωρεάς του Καναδά εις τον Ε.Ε.Σ., το οποίον θα εγκατασταθή εις την πόλιν μας.

«Εικόνα 9: Το ΠΙΚΠΑ.»

Το εν λόγω Ιατρείον θα έχη συμπτυσσομένην κουζίναν, τραπεζαρίαν με άπαντα τα είδη μαγειρικής. Επίσης θα είναι πλουτισμένον με φακέλλους ακτινολογικούς και πλάκες, με δώδεκα κιβώτια χειρουργικά και νοσοκομειακά εφόδια, σηπτικόν βόθρον, χειρουργικά εργαλεία, αποστειρωτικόν κλίβανον, ιμαντοκίνητον αντλίαν γεννήτριαν κινήσεως, ντεπόζιτο κυλιδρικόν γαλβανιζέ, 8 κιβώτια φάρμακα, 2 κρεββάτια και λοιπά είδη οικιακής χρήσεως. Παρά του Δήμου Αλεξανδρουπόλεως παρεχωρήθη οικόπεδον παρά τους Αγίους Αναργύρους διά την εγκατάστασίν του.

- - - - -

Την δευτέραν ημέραν του Νέου έτους 1949 εις το Ίδρυμα του Εθνικού Παιδικού Σταθμού της πόλεως μας ετελέσθη εορτή και επηκολούθησε το κόψιμο της βασιλόπιττας. Εις την εορτήν παρέστησαν ο Στρατιωτικός Διοικητής, ο βουλευτής κ. Δαπέργολας, Ο Βασιλικός Επίτροπος, ο Τμηματάρχης της Νομαρχίας κ. Ι.Καρύδης και πολλοί άλλοι. Πρό της ενάρξεως ωμίλησε προς τους παρισταμένους η διευθύντρια του Ιδρύματος κ. Αλεξάνδρα Σπετσιώτου, κατόπιν οι μικροί τρόφιμοι ετέλεσαν διάφορα σκετς και απήγγειλαν ποιήματα. Κατόπιν ο Στρατιωτικός Διοικητής έκοψε την βασιλόπιττα και επηκολούθησεν η διανομή διαφόρων δώρων εις τα παιδιά του Ιδρύματος.» (ΕΜΠΡΟΣ, 11-1-1949)

Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει και αντάρτες για άλλη μια φορά προβαίνουν σε επιχειρήσεις δολιοφθοράς έξω από την Αλεξανδρούπολη. Θύμα και πάλι το τραίνο:

«Σαμποτέρ ανετίναξαν μικράν γέφυραν και σιδηροτροχίας παρά το 14ον χιλιόμετρον της γραμμής Αλεξανδρουπόλεως-Ορεστιάδος.» (ΕΜΠΡΟΣ 21-1-1949)

Δυο μήνες αργότερα πάλι οι αντάρτες κάνουν την εμφάνιση τους έξω από την πόλη μας:

«Εις την βορείως της Αλεξανδρουπόλεως περιοχήν τμήμα στρατού προσέβαλεν ομάδα συμμοριτών, οίτινες ετράπησαν εις φυγήν εγκαταλείψαντες 2 νεκρούς.» (ΕΜΠΡΟΣ 31-3-1949)

Τον Απρίλιο του 1949 ο στρατός πετυχαίνει την εξόντωση αρχηγού σαμποτέρ ενώ στην πόλη μας μαθαίνουμε ότι έλαβε χώρα πάνδημο συλλαλητήριο με αντικείμενο το Μακεδονικό Ζήτημα, ύστερα από τη δημοσίευση εκείνη την εποχή της θέσης του Κ. Κ. Ε για το θέμα αυτό. Την ανταπόκριση έστειλε και πάλι ο Μιχαήλ Ταμβάκος:

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 4 (του ανταποκριτού μας). - Ένας ακόμη, ο εκ Μάκρης Αλεξανδρουπόλεως Βούλγαρος Λουκάς Λιούμπης, φοβερός και απαίσιος εγκληματίας, αρχηγός σαμποτέρ της περιφέρειας μας εξωντώθη παρ΄αποσπάσματος του εθνικού μας στρατού εις την περιφέρειαν της Κίρκης. Το πτώμα του μετεφέρθη ενταύθα προς διαπίστωσιν της ταυτότητος του, καθόσον η κεφαλή του είχεν επικηρυχθή αντί 16.000.000 δρχ.

- Χθες και περί ώραν 11ην π.μ. εις τον προ της Ομοσπονδίας χώρον σύμπας ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως και περιφερείας συνήλθεν εις πάνδημον συλλαλητήριον διαμαρτυρίας και εξεδήλωσε την αγανάκτησίν του κατά των εις βάρος της Μακεδονίας τεκταινομένων υπό των βορείων γειτόνων, του ΚΚΕ και ΝΟΦ και εν γένει των Σλάβων και Σλαυοδούλων εχθρών της Ελλάδος. Ωμίλησαν οι κ. κ. Β. Μητσοπουλος βουλευτής Έβρου και Κ. Καρυωτακης πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου και κατόπιν ενεκρίθη ψήφισμα όπερ επεδόθη εις τον κ. Νομάρχην δια την υποβολήν του εις την Κυβέρνησιν, τους πρεσβευτάς των ξένων κρατών, τον Οργανισμόν των Ηνωμένων εθνών και εις όλους τους εν Αθήναις ανταποκριτάς ξένων εφημερίδων και εις τον εγχώριον τύπον.

- Σηροτρόφοι Σουφλίου ευρίσκονται εις απελπιστικήν κατάστασην και αξιούν από την κυβέρνησιν άμεσον λύσιν του σηροτροφικού, καθόσον η καθυστέρησις προκαλεί κοινωνικήν αναστάτωσιν.» (ΕΜΠΡΟΣ, 7-4-1949)

Η 14η Μαΐου εκείνης της χρονιάς (1949) εορτάστηκε με εξαιρετική λαμπρότητα, όπως φαίνεται στην ανταπόκριση του Μ. Ταμβάκου:

«Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ (του ανταποκριτού μας).- Με εξαιρετικήν λαμπρότητα, ενθουσιασμόν και επισημότητα εορτάσθη την 15ην τρέχοντος η 29η επέτειος της απελευθερώσεως της Αλεξ)πόλεως. Η πόλις μας έπλεεν εις το κυανόλευκον, και εις την Λεωφόρον Βασιλέως Γεωργίου εστήθη μεγάλη αψίς φέρουσα την ημερομηνία της απελευθερώσεως 14η Μαΐου 1920 καθ ην τα ελληνικά στρατεύματα με τους αειμνήστους στρατηγούς Μαζαράκην και Ζυμβρακάκην εισήλθον εις τήν Αλεξ)πολιν, την 10.30 πμ εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν ετελέσθη δοξολογία εις ην παρέστησαν ο στρατηγός κ. Πρόκος μετά των κ. κ. αξιωματικών της φρουράς, ο Νομάρχης κ. Πατσουράκης, ο Δήµαρχος κ. Κουταβέλης μετά του Δημοτικού Συμβουλίου, άπασαι αι Στρατιωτικαι και πολιτικαί αρχαί, τα σωματεία, οργανώσεις, Σύλλογοι, Ομοσπονδία Επαγγελματιών με τα λάβαρα των, Ελληνίδες οδηγοί – πρόσκοποι, δηµοτικά σχολεία, σπουδασταί της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και πλήθος κόσμου. Τμήματα στρατού απέδιδον τας κεκανονισμένας τιμάς εις τους επισήμους. Δια τον εορτασμόν ήλθεν εκ Καβάλας και η μουσική της Μεραρχίας, ήτις ενεθουσίασε τον κόσμον και κατεχειροκροτήθη. Μετά την δοξολογίαν εγένετο παρέλασις προ της στρατιωτικής Διοικήσεως, των σωματείων, οργανώσεων, των δηµοτικών σχολείων, της Εμπορικής Σχολής του Γυμνασίου, της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, των προσκόπων και των Ελληνίδων οδηγών, των αναπήρων και θυμάτων πολέμου, των παλαιών πολεμιστών και των στρατιωτικών σχηματισμών. Εθαυμάσθησαν και καταχειροκροτήθησαν άπαντες οι παρελάσαντες δια την τάξιν και την εν γένει εμφάνισίν των, ιδιαιτέρως τα κορίτσια του Γυμνασίου παρουσίασαν ομοιόμορφον εμφάνισιν διά πρώτην φοράν και τούτο αποκλειστικώς οφείλεται εις την καθηγήτριαν της γυμναστικής δίδα Φωφώ Φουρτούνα. Το αυτό παρουσίασαν και τα αγόρια (τάξιν κατά την παρέλασιν, παράστημα κλπ) με επί κεφαλής τον καθηγητήν της κ. Φώτιον Αλιφέρην.

Το απόγευμα αι μαθήτριαι του Γυμνασίου και χωρικοί με την μουσικήν προ της Νομαρχίας εχόρευσαν εθνικούς χορούς και το εσπέρας εγένετο λαμπαδηφορία του στρατού και των προσκόπων, με επι κεφαλής την μουσικήν. ΜΙΧ.ΤΑΜΒΑΚΟΣ (ΕΜΠΡΟΣ 19-5-1949)

Η πλάστιγγα έχει πλέον γύρει και οι αντάρτες ηττώνται σε όλα τα μέτωπα. Πολλοί συλληφθέντες μεταφέρονται με το τραίνο στις φυλακές που βρίσκονταν στο κέντρο της πόλης δίπλα στο πρωτοδικείο, ενώ την πόλη μας επισκέφθηκε ο γραμματεύς της Γενικής Διοίκησης Θράκης:

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, Μάιος.- Μετά 8ήμερον περιοδείαν ανά τον νομό Έβρου επέστρεψεν ο γραμματεύς της ΓΔ Θράκης κ. Ζάχος Ξηροτύρης. Κατά το διάστημα τούτο μετά του διευθυντού της Νομαρχίας Έβρου κ. Ι.Σαρρή και των κ. κ. Μανιάτη, γενικού επιθεωρητού στοιχειώδους εκπαιδεύσεως κ. Σταυροπούλου, επιθεωρητού μέσης εκπαίδευσεως Ψαρράκη, διευθυντού Γεωργίας Χατζάκου, μηχανικού Δήμων και Κοινοτήτων και του κ. Αρβανιτοπούλου, διευθυντού Εφοδιασμού, ο κ. γενικός γραμματεύς επέλυσεν όσα ζητήματα ηδύνατο να επιλύση, των άλλων δε εζήτησε την εκ του κέντρου επίλυσιν των. Επεσκέφθη τας Φέρρας, Σουφλί, Διδυμότειχον, Ορεστιάδα, φθάσας μέχρι της απομεμακρυσμένης γωνίας του νομού μας, τα Δίκαια, ενεψύχωσε τους αγρότας και ετόνωσε το πατριωτικόν αίσθημα.

- - - - - -

Χθες το απόγευμα μόλις ο κόσμος της Αλεξανδρουπόλεως επληροφορήθη ότι η αμαξοστοιχία Διδυμοτείχου-Αλεξανδρουπόλεως θα μετέφερε τους συλληφθέντας κατά τας μάχας Μεταξάδων κομμουνιστοσυμμορίτας, κατέκλυσε τον πέριξ του σταθμού χώρον και την Λεωφόρον βασιλεώς Γεωργίου σημεία δι΄ών θα διήρχοντο.

Μόλις την 4ην μμ ήλθεν η αμαξοστοιχία αμέσως ήρχισεν η κάθοδος των συμμοριτών, οίτινες συνταχθέντες κατά τετράδας μετεφέρθησαν εις την στρατιωτικήν διοίκησιν. Χιλιάδες κόσμου παρηκολούθησαν τους προδότας αυτούς οι οποίοι γυμνοί, βρωμεροί και ανυπόδητοι έφερον τας χείρας εις το πρόσωπον των διά να μη τους αναγνωρίσουν οι γνωστοί των. Οικτρόν θέαμα παρουσίασαν αι γυναίκες, διότι παρωμοίαζαν με γυναίκας της ζούγκλας εις την αγριότητα του προσώπου. Την κατά των Μεταξάδων επίθεσιν των την επλήρωσαν πολύ ακριβά, όπως οι ίδιοι ομολογούν. ΜΙΧ. ΤΑΜΒΑΚΟΣ» (ΕΜΠΡΟΣ, 26-5-1949)

Τον Ιούνιο του 1949 οι αντάρτες παρόλο που ο κλοιός γύρω τους είχε σφίξει επεχείρησαν νέα ανεπιτυχή επίθεση κατά της πόλης μας:

«ΣΥΜΜΟΡΙΤΑΙ ΕΠΙΔΡΟΜΕΙΣ ΥΠΕΣΤΗΣΑΝ ΝΕΑΝ ΗΤΤΑΝ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 18. (του ανταποκριτού μας).- Κατά δημοσιογραφικάς πληροφορίας το συμμοριακόν αρχηγείον, προς τόνωσιν του ηθικού των συμμοριτών, μετά την πανωλεθρίαν των Μεταξάδων, ενήργησεν επίθεσιν εις την βόρειον περιοχήν της Αλεξανδρουπόλεως. Τμήματα στρατού συνεπλάκησαν μετά των επιδρομέων, οι οποίοι φεύγοντες πανικόβλητοι εγκατέλειψαν εις χείρας ημετέρων δυο βαρείς όλμους, εν αντιαρματικόν πυροβόλον, ένα ασύρματον μετά της γεννήτριας, 59 τυφέκια, 3 τηλέφωνα και άφθονα πυρομαχικά. Η καταδίωξις των συμμοριτών συνεχίζεται απηνής.» (ΕΜΠΡΟΣ, 19-6-1949)

«Εικόνα 10: Ο βασ. Παύλος επισκεπτόμενος ανταρτοκρατούμες περιοχές.»

Στις 20 Ιουνίου του 1949 για δεύτερη φορά μέσα σε δυο χρόνια έρχεται στην Αλεξανδρούπολη ο βασιλιάς Παύλος:

«Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΚΡΙΤΩΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΗΣ ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΥΠΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΟΥ

- - - - - - - -

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 20 (του ανταποκριτού μας).- Η Α.Μ. ο βασιλεύς συνοδευόμενος υπό του υπουργού των Στρατιωτικών κ. Κανελλοπούλου, του Αρχηγού του Στρατιωτικού Του Οίκου κ. Καράσου και των Υπασπιστών Του αφίκετο αεροπορικώς σήμερον την 9.40 π.μ. εις το αεροδρόμιον Αλεξανδρουπόλεως. Τον Άνακτα υπεδέχθησαν ο Γεν.Διοικητής Θράκης, ο Γεν.Γραμματεύς, ο Σωματάρχης, ο Μέραρχος, Ανώτεροι Αξιωματικοί, ο Νομάρχης, ο Δήμαρχος και λοιπαί Αρχαί της πόλεως. Αμα τη καθόδω Του ο Βασιλεύς επεθεώρησε το παρατεταγμένον στρατιωτικόν τμήμα μεθ΄ο εχαιρέτησε δια χειραψίας τους παρατεταγμένους επισήμους. Εκ του αεροδρομίου ο Βασιλεύς κατηυθύνθη εις τα Γραφεία της Ταξιαρχίας όπου προήδρευσε συσκέψεως. Σύσσωμος ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως συγκεντρωθείς κατά μήκος των οδών υπεδέχθη με θερμοτάτας εκδηλώσεις τον Βασιλέα. Χιλιάδες επίσης λαού συγκεντρωθείσαι πρό των Γραφείων της Ταξιαρχίας επευφήμησαν ενθουσιωδώς τον Βασιλέα. Την 11ην π.μ. ο Βασιλεύς ανεχώρησε διά Διδυμότειχον όπου αφίκετο την 4:30μ.μ.Καθ΄όλην την διάρκειαν της διαδρομής ο Βασιλεύς επευφημήθη ζωηρώς από τα συγκεντρωθέντα πλήθη τα οποία είχον εξέλθει προς τούτο με σημαίας και λάβαρα.» (ΕΜΠΡΟΣ 21-6-1949)

Την επομένη ο Παύλος επέστρεψε στην Αλεξανδρούπολη:

«Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΕΠΕΣΤΡΕΨΕΝ ΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

ΤΟ ΣΟΥΦΛΙ ΚΑΙ Η ΟΡΕΣΤΙΑΣ ΤΟΝ ΥΠΕΔΕΧΘΗΣΑΝ ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΩΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 21. (Του ανταποκριτού μας).- Την 4ην απογευματινήν ώραν της σήμερον επέστρεψεν εις την πόλιν μας εκ Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος η Α.Μ. ο Βασιλεύς. Σύμπας ο πληθυσμός των ακριτικών τούτων πόλεων επεφύλαξεν εις τον Άνακτα μεγαλειώδη εις εκδηλώσεις και ενθουσιασμόν υποδοχήν.

Ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως και των πέριξ κοινοτήτων συγκεντρωθείς εις τον παρά τον λιμένα σιδηροδρομικόν σταθμόν υπεδέχθη ενθουσιωδώς τον λαοφιλή Βασιλέα επανακάμπτοντα εκ της ανά την Δυτικήν Θράκην περιοδείας του. Πολύ προ της αφίξεως του Βασιλέως οι μαθηταί των σχολείων συντεταγμένοι, οι σπουδασταί της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, οι πρόσκοποι, αι οδηγοί και οι άλκιμοι, συνεκεντρώθησαν και παρετάχθησαν προς υποδοχήν του Βασιλέως.

Ο Άναξ εκ του σταθμού και υπό τας ενθουσιώδεις εκδηλώσεις του συγκεντρωμένου πλήθους κατηυθύνθη εις το Δημαρχείον όπου εδέχθη τας Αρχάς της πόλεως και διαφόρους λαϊκάς επιτροπάς. Βραδύτερον μετέβη εις την Παιδαγωγικήν Ακαδημίαν Αλεξανδρουπόλεως όπου επιθεώρησε τους προσκόπους υπό τας ζωηράς επευφημίας του πλήθους.

Την 9.30 εσπερινήν ώραν ο Βασιλεύες ετίμησε δια της παρουσίας του γεύμα παρατθέν προς τιμήν του υπό του Δήμου.» (ΕΜΠΡΟΣ 22-6-1949)

Ενώ ο πόλεμος έχει φτάσει σχεδόν στο τέλος του, στην πόλη μας διεξάγονται Πανέβριοι αθλητικοί αγώνες. Στη εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ καταγράφηκαν τα αγωνίσματα και οι νικητές. Την πρωτεία φυσικά είχε ο Εθνικός Αλεξανδρούπολης:

«ΟΙ ΠΑΝΕΒΡΙΟΙ ΑΘΛΗΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

- - - - - -

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ.- Την 14ην και 15ην τρέχοντος εις το Δημοτικόν Γυμναστήριον της πόλεως μας εγένετο οι 11οι Πανέβριοι Αθλητικοί Αγώνες. Εις τους αγώνας συμμετέσχαν αθληταί των πόλεων Ορεστιάδος, Διδυμοτείχου, Σουφλίου, Αλεξανδρουπόλεως, Κομοτινής, Ξάνθης, Καβάλλας και Δράμας. Τους αγώνας παρηκολούθησαν όλαι οι ενταύθα πολιτικαί, στρατιωτικαί και λοιπαί αρχαί και χιλιάδες πολιτών μας. Την έναρξιν των αγώνων εκήρυξεν ο αναπληρωτής Γεν.Διοικητού Θράκης κ. Ζάχος Ξηροτύρης δι΄εμπνευσμένου λόγου.

Τα αποτελέσματα των αγώνων είναι τα εξής:

Δρόμος 100μέτρων: Φ. Κοσμάς Εθνικού Αλεξ/πόλεως, Δ. Κηπουρός Κομοτινής, Ε. Μερτζάνης Αλεξ/πολεως.

Άλμα εις ύψος: Ι. Καμπαδέλης Φιλ. Καβάλλας, Μ. Μελετιάδης Κομοτινής, Χ. Κουκουβίδης Κομοτ.

Σφαιροβολία: Αρτίν Δεσλιάν Αλεξ/πολεως, Θ. Γαβριηλίδης Αλεξ/πολεως, Ν. Νεσούδης Ορεστειάδος.

Δρόμος 110μ μετ΄εμποδίων: Καμπαδέλης Καβάλλας, Λιμπόπουλος Αλεξ/πολεως, Χατζηγρηγορίου Καβάλλας.

Δρόμος 400 μέτρων: Κοσμάς Αλεξανδρουπόλεως, Τόλιας Καβάλλας, Μπολιάκης Αλεξανδρουπόλεως.

Δρόμος 1.500 μέτρων: Κοτζάμπασης Αλεξανδρουπόλεως, Μετασαράκης Αλεξανδρουπόλεως, Κωνσταντινίδης Καβάλλας.

Άλμα εις μήκος: Κηπουρός Κομοτινής, Τσιτσόπουλος Διδυμοτείχου, Καμπαδέλης Καβάλας.

Ακοντισμός: Κοσμάς Αλεξανδρουπόλεως, Γαβριηλίδης, Χατζηαντωνίου Διδυμοτείχου.

Σκυταλοδρομία: Ομάς Εθνικού Αλεξανδρουπόλεως, Ομάς Φιλίππων Καβάλας, Ομάς Ηρακλέους.

Δρόμος 200 μέτρων : Κοσμάς Αλεξανδρουπόλεως, Παγκάκης Ξάνθης, Μοσχίδης Καβάλας.

Δρόμος 800 μέτρων: Κοτζάμπασης Αλεξανδρουπόλεως, Κωνσταντινίδης Ηρακλέους Καβάλας, Τόλιας.

Δρόμος 400 μέτρων μετ΄εμποδίων: Κοσμάς Αλεξανδρουπόλεως, Καμπαδέλης Καβάλας, Χατζηγρηγορίου.

Λιθοβολία: Μαρμαράς Αλεξανδρουπόλεως, Καμπούρης Καβάλας, Μπουλμπουτζής Αλεξ/πολεως.

Ελευθέρα Δισκοβολία: Μαρμαράς Αλεξανδρουπόλεως, Κοσμάς, Πρίμπος.

Άλμα τριπλούν: Κηπουρός Κομοτινής, Καμπαδέλης Καβάλας, Μελετιάδης Κομοτινής.

Δρόμος 5.000 μέτρων: Κεχαγιόγλου Αλεξανδρουπόλεως, Σαρίκας Αλεξανδρουπόλεως, Ωραιόπουλος Δόξης Δράμας.

Σφυροβολία: Μαρμαράς Αλεξανδρουπόλεως, Μπουλμπουτζής, Δεαλιάν.

Σκυταλοδρομία 4 Χ 100: Ομάς Φιλίππων Καβάλλας, Ομάς Εθνικού Αλεξανδρουπόλεως, Ομάς Κομοτινής

Ελληνική Δισκοβολία: Γαβριηλίδης Αλεξανδρουπόλεως, Μπρίμπος, Μπουλπουτζής.

Άλμα επί κοντώ: Κοσμάς Αλεξανδρουπόλεως, Γεροντόπουλος, Σουμπαρελιάν ΑΕ Διδυμοτείχου.

Μετά το πέρας των αγωνισμάτων επηκολούθησεν η απονομή των επάθλων εις τους νικητάς παρά του αναπληρωτού Γ.Δ/ντου Θράκης κ. Ζάχου Ξηροτύρη.

Πολυνίκης Σύλλογος : Εθνικός 162, Φίλιπποι 49, Ηρακλής 34, ΑΕ Κομοτινής 26, Ελπίς 13, ΑΕ Διδυμοτείχου 12, Ορεστιάδος 5, Ορφευς 4.» (ΕΜΠΡΟΣ 20-8-1949)

Στην τελευταία μάχη του εμφυλίου πολέμου στο Βίτσι ο Αλεξανδρουπολίτης έφεδρος ανθυπολοχαγός Γεώργιος Πατσούκας έπεσε ηρωικά μαχόμενος:

«ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΑΠ.ΠΑΤΣΟΥΚΑΣ

Έφεδρος ανθυπολοχαγός, κλάσεως 1944

Εξ Αλεξανδρουπόλεως

Ένας ηρωϊκός ανθυπολοχαγός, ένας ιδανικός άνδρας, έπεσε μαχόμενος με το πιστόλι στο χέρι εναντίον των προδοτών του Έθνους την 6/8/49 εις επίθεσιν που εξαπέλυσε τον ηρωϊκόν Τάγμα του προς κατάληψιν μιας τοποθεσία του Βίτσι. Ο ανθυπολοχαγός Πατσούκας Γεώργιος με πίστιν και πεποίθησιν ηγωνίσθη καθ΄όλην την διάρκειαν του πολέμου εναντίον του συμμοριτισμού.

Ο τιμημένος ανθυπολοχαγός έδωσεν αρκετάς μάχας εις τον Γράμμον, σπουδαίας από πάσης πλευράς διά την όλην έκβασιν των επιχειρήσεων, δι΄ο και ετιμήθη διά χρυσού μεταλλίου ανδρείας και μεταλλίου εξαιρέτων πράξεων. Ας είναι ελαφρό το χώμα που σκεπάζει το ηρωϊκό αυτό παιδί και η μνήμη του αιωνία.Μιχαήλ Ταμβάκος» (ΕΜΠΡΟΣ 27-8-1949)

Την νύχτα της 29 Αυγούστου 1949 με την κατάληψη από τον εθνικό στρατό του τελευταίου υψώματος (Κάμενικ) στο Γράμμο έληξαν οι πολεμικές επιχειρήσεις. Το Φθινόπωρο εκείνου του έτους στην πόλη μας έλαβε χώρα συλλαλητήριο με θέμα για άλλη μια φορά τα εθνικά δίκαια:

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 5. (Tου ανταποκριτού μας) - Οι κάτοικοι της πόλεως καί περιχώρων συγκροτήσαvτες συλλαλητήριον καί ακούσαντες διαφόρους ομιλητάς ενέκριναν ψήφισμα δια του οποίου αξιούν την αξιοποίησιν των λαμπρών νικών του Στρατού δια της ικανοποιήσεως των εθνικών μας διεκδικήσεων και της διασφαλίσεως των Βορείων συνόρων, την άμεσον απόδoσιν των απαχθέντων Ελληνοπαίδων και απηύθυναν ευγνώμονα χαιρετισμόν εις τάς μαχομένας Ενόπλους Εθνικάς Δυνάμεις.» (ΕΜΠΡΟΣ 6-10-1949)

Το πρωί της 17ης Οκτωβρίου του 1949, η εξόριστη πλέον «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» των ανταρτών έδωσε τέλος στις εχθροπραξίες με διάγγελμα που μεταδόθηκε από ραδιοσταθμό του Βουκουρεστίου. Με ιδιαίτερο συμβολισμό εορτάστηκε εκείνη τη χρονιά σε όλες τις πόλεις η επέτειος του «ΟΧΙ». Έτσι και στην πόλη μας με πρωτοφανή ενθουσιασμό γιορτάστηκε η επέτειος αυτή λόγω της λήξης του τρίχρονου αιματηρού εμφυλίου πολέμου:

«Εικόνα 11: Παρέλαση εθν. στρατού καπου στην Β. Ελλάδα.»

«ΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 28 (του ανταποκριτού μας). - Ο εορτασμός της ιστορικής επετείου του «ΟΧΙ» εγένετο εις την πόλιν μας με πρωτοφανή ενθουσιασμόν και με την αθρόαν συμμετοχήν των κατοίκων. Την πρωίαν ετελέσθη δοξολογία εις τον Μητροπολιτικόν ναόν ενώπιον των επισήμων και των Αρχών της πόλεως. Ακολούθως ο νομάρχης κ. Καψής εξεφώνησε τον πανηγυρικόν της ημέρας και επηκολούθησε παρέλασις των σχολείων, των εργατικών οργανώσεων καθώς και των οργανώσεων των παλαιών πολεμιστών, των εθνοφρουρών και των τμημάτων του Στρατού και του Ναυτικού προκαλέσαντα τον ενθουσιασμόν του λαού. Το απόγευμα έλαβον χώραν τελεταί με εθνικάς αναπαραστάσεις και λαϊκοί χοροί από την νεολαίαν της πόλεως μας.» (ΕΜΠΡΟΣ 29-10-1949)

Ο στρατός ήταν ο μεγάλος νικητής του εμφυλίου πολέμου στη συνείδηση του λαού, γεγονός που προβλήθηκε και αξιοποιήθηκε ιδιαίτερα από τη κρατική εξουσία. Η ορκωμοσία νεοσυλλέκτων εκείνη την εποχή αποτελούσε σημαντικό γεγονός άξιο λόγου και προσοχής. Έτσι και η ορκωμοσία στην πόλη μας της 15ης Ε.Σ.Σ.Ο. αποτέλεσε θέμα άρθρου της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ»:

«Εικόνα 12: Οπλίτες των ΤΕΑ στην πόλη μας.»

«ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, 20 Νοεμβριου.- Σήμερον την 11 πμ εις το Γυμναστήριον της πόλεως μας εγένετο η ορκομωσία των νεοσυλλέκτων 15ης Ε.Σ.Σ.Ο.

Εις την τελετήν παρέστησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Ιωακείμ Καβύρης μετά του κλήρου του, ο Στρατιωτικός Διοικητής, ο Επιτελάρχης, ο Διοικητής του Κ. Ε.Ν.Α. μετά των αξιωματικών του Κέντρου, ο Δήμαρχος κ. Κουταβέλης μετά του Δημοτικού Συμβουλίου, ο αναπληρωτής του Νομάρχου κ. Καρύδης, οι πρόεδροι όλων σωματείων και οργανώσεων μετά των διοικητικών των συμβουλίων, οι πρόσκοποι, αι ελληνίδες οδηγοί, τα δημοτικά σχολεία και το γυμνάσιον, ο βουλευτής κ. Πάνος Δαπέργολας και χιλιάδες κόσμου, όστις από ενωρίς κατέκλυσε το γυμναστήριον.

Μετά τον αγιασμόν, τον οποίον ετέλεσεν ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης, εγένετο η ορκομωσία και μετά ταύτα ο υπασπιστής του Κ. Ε.Ν.Α. ανέγνωσε εμπνευσμένην Ημερησίαν διαταγήν, εξηγήσας τον δοθέντα όρκον εν πάση λεπτομερεία εις τους νεοσυλλέκτους. Επηκολούθησε παρέλασις των τμημάτων έμπροσθεν της Στρατιωτικής Διοικήσεως με την μουσικήν του Κ. Ε.Ν.Α. και τα φανταράκια μας καταχειροκροτήθησαν από τα πλήθη διά το παράστημά των και την ενγένει εμφάνισιν και εκπαίδευσιν των εις τόσον μικρόν χρονικό διάστημα.» (ΕΜΠΡΟΣ 24-11-1949)

«Εικόνα 13: Ανδρες των ΤΕΑ λαμβανοντες όπλα και ρουχισμό.»

Με αφορμή τη συμπλήρωση 9 ετών στις 27 Νοεμβρίου του 1949 από της απελευθερώσεως της Κορυτσάς σε πολλές πόλεις της χώρας και στην Αλεξανδρούπολη έγιναν συλλαλητήρια. Οι Αλεξανδρουπολίτες πάντοτε είχαν μια ιδιαίτερη ευαισθησία στα εθνικά θέματα:

«Εικόνα 14: Η παραλία γύρω στο 1945 (περ.ΦΑΡΟΣ ΑΛΕΞ-ΠΟΛΗΣ).»

«ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

- - - - -

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ.- Την 27ην Νοεμβρίου σύμπας ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως και περιφερείας συνελθών επ΄ευκαιρία της 9ης επετείου της απαλευθερώσεως της Ελληνικής Κορυτσάς, εις πάνδημον συλλαλητήριον, απεδέχθη το ακόλουθον ψήφισμα:

«1) Διαμαρτύρεται εντόνως διά την συνέχισιν της κατακρατήσεως της ελληνικωτάτης Βορείου Ηπείρου υπό τον βάρβαρον αλβανικόν ζυγόν.

2) Διαδηλοί την αναπότρεπτον απόφασιν του όπως απελευθερωθή άπαξ διά παντός η θρυλική και πολυβασανισμένη Βόρειος Ήπειρος μας και αξιοί από τους ισχυρούς της γης στοιχειώδη δικαιοσύνην διά την απελευθέρωσιν αυτής και την ενσωμάτωσιν της εις την Ελληνικήν Πατρίδα επί τη βάσει των ανεγνωρισμένων απαραγράπτων ιστορικών και εθνολογικών δικαιωμάτων της Ελλάδος.

3) Απευθύνει εγκάρδιον χαιρετισμόν προς τους αλυτρώτους αδερφούς Βορειοηπειρώτας με την διαβεβαίωσιν ότι τόσον ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως όσον και ολόκληρον το Πανελλήνιον δεν παύει να είναι αλληλέγγυον προς τους δικαίους αγώνας του».

Το ψήφισμα υπογράφουν οι : Δήμαρχος Αλεξανδρουπόλεως Ι. Κουταβέλης, Βουλευταί Έβρου Φ. Μανουηλίδης, Β. Μητσόπουλος, Π. Δαπέργολας, Πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Κων. Καρυωτάκης, Πρόεδρος Εμπροβ/κου Επ/ριου Μ. Βασιλειάδης, Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Ιωάννης Αποστολίδης, Πρόεδρος Λιμενικού Ταμείου Αθαν. Μανιάς, Αντιπρόσωπος Ενώσεως Γεωργ.Συνεταιρ. Αντ. Μήτρου, Πρόεδρος Επαγγελματικού Επ/ριου Ν. Σαματζόπουλος, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Επαγγελματιών και βιοτεχνών Ε. Μακρής, Αντιπρόσωπος Εργατουπαλληλικού Κέντρου Γ. Αποστολόπουλος, Πρόεδρος Εμπορικού Συλλόγου Δημ. Ζαφειριάδης, Αντιπρόσωπος Συνδέσμου Σιδ/κων Θράκης Ε. Παμπορίδης, Πρόεδρος Συνδέσμου Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου Στρ. Φωτιάδης, Πρόεδρος Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών Δημ. Μποτσιβάλης, Πρόεδρος Συνδέσμου Αποστράτων Αξιωματικών Κ. Χρυσάκης, Πρόεδρος Ενώσεως Παλαιών Πολεμιστών Αναστάσιος Αναγνώστου, Πρόεδρος Συνδέσμου Εθνοφρουρών Δαμιανός Φραγκίδης, Αντιπρόσωπος Συνδέσμου Φίλων Στρατού Όλγα Μηλιώνη, Έφορος Προσκόπων Τριαντ. Τσερκέζης, Έφορος Ελληνίδων Οδηγών Ελένη Φιλιππίδου, εφημερίς «Θρακικός Τύπος» Αθαν. Αθανασιάδης, εφημερίς «Εργατικός Αγών» Νικ. Αποστολόπουλος, εφημερίς «Φωνή της Θράκης» Χρ. Χρηστίδης, εφημερίς «Θρακικά Νέα» Στ. Φανφάνης.» (ΕΜΠΡΟΣ 15-12-1949)

Λίγο πριν περάσει στην ιστορία το 1949, χρονιά που σημαδεύτηκε με τον τερματισμό της εμφύλιας διαμάχης που τόσο πολύ πλήγωσε την αθάνατη ελληνική ψυχή, στην πόλη μας καταπώς φαίνεται ακούγονται παράπονα για την κατάσταση του κρατικού Νοσοκομείου:

«ΠΑΡΑΠΟΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ. Εις την πόλιν μας υπάρχει Κρατικόν Νοσοκομείον το οποίον εξυπηρετεί ολόκληρον τον Νομόν μας, διευθύνεται δέ από τον διακεκριμένον Ιατρόν μαιευτήρα κ. Παύλον Σκορδαλάκην.

Δια το Νοσοκομείον τούτο πλειστάκις υπεβλήθησαν αναφοραί και εκθέσεις επιθεωρητών και εξακολουθούν να υποβάλλωνται τοιαύται ακόμη και σήμερον εις το Υπουργείον της Υγιεινής δια την επισκευήν του, διότι από το χρονικόν διάστημα της Βουλγαρικής Κατοχής μέχρι σήμερον ουδεμίαν επισκευή εγένετο, πας δε ξένος επισκέπτης και προ παντός ο ασθενής όταν εισέρχεται εντός του Ιδρύματος τούτου απελπίζεται διότι τοίχοι, θύρες, παράθυρα κ λ π ευρίσκονται εις τοιαύτην κατάστασιν ρυπαρότητος ώστε να δίδη την εντύπωσιν σταύλου παρά νοσοκομείον.

Ο κ. Υπουργός της Υγιεινής πρέπει να επιληφθή προσωπικώς του ζητήματος τούτου διότι πολλά παράπονα εις βάρος των αρμοδίων του υπουργείου έχoμεν οι κάτοικοι του Eβρου διά την αδιαφορίαν ταύτην. Οι κύριοι αρμόδιοι δεν απαντούν ούτε είς τας αναφοράς του Νοσοκομείου και εις τας εκθέσεις των επιθεωρητών οι οποίοι κάποτε διέρχονται της περιφερείας μας και μας φεύγουν με υποσχέσεις και τίποτε άλλο.

Επίσης εις το Νοσοκομείο υπάρχει μια ημικατεστραμμένη αποθήκη του Δημοσίου με υλικά σχεδόν κατεστραμμένα. Ο κ. Νομίατρος Κωνσταντινίδης Ιωάννης υπέβαλεν πολλάς αναφοράς, αλλά και αυτός ουδεμιάς απαντήσεως έτυχεν, και η αποθήκη κινδυνεύει να καταρρεύση κατά την χειμερινήν περίοδον και τα υλικά να καταστραφώσιν. Μ. ΤΑΜΒΑΚΟΣ. » (ΕΜΠΡΟΣ 8-12-1949)

Ο εμφύλιος πόλεμος τερματίστηκε το 1949, όμως το φάντασμά του θα πλανιέται για πολλές δεκαετίες μετά πάνω από την Ελλάδα. Η χώρα απερίσπαστη τώρα θα κυνηγήσει το δρόμο της ευημερίας και της ανάπτυξης.

«Εικόνα 15: Τα θύματα του πολέμου παρελαύνουν στην σημερινή Λ. Δημοκρατίας (ΕΜΠΡΟΣ Μάϊος του 49).»

Οι Αλεξανδρουπολίτες που βίωσαν από κοντά τη σκληρότητα του πολέμου αυτού, όπως φάνηκε μέσα από τα δημοσιεύματα του έντυπου τύπου που παραθέσαμε με την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλήν του πολυτονικού, μπορούν με ιδιαίτερη αισιοδοξία πλέον να ατενίζουν το μέλλον, γιατί το 1949 δεν οριοθετεί μόνο το τέλος του εμφυλίου σπαραγμού αλλά και το τέλος των μεγάλων δοκιμασιών για την πόλη τους, που τη σημάδεψαν τόσο έντονα το πρώτο μισό του 21ου αιώνα: από τους βαλκανικούς πολέμους, τον μεγάλο βομβαρδισμό από τον Συμμαχικό στόλο το 1915, τις δυο βουλγαρικές κατοχές, τη μικρασιατική καταστροφή με την επακόλουθη προσφυγιά και τέλος τον εμφύλιο πόλεμο.

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ:
1. Αρχείο εφημερίδων «ΕΜΠΡΟΣ» , «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»

2. Φωτοαρχείο Γεωργίου. Π. Αλεπάκου